Llazar Zai Fundo është një figura e rëndësishme në historinë politike shqiptare, njohur për përkushtimin e tij ndaj një Shqipërie më të hapur dhe demokratike. Vizioni i tij europian dhe kritika ndaj regjimit diktatorial i kushtuan jetën. Pas një periudhe të gjatë heshtjeje, ai po rivlerësohet si një nga intelektualët më të shquar në historinë tonë.
Në qytetin e Korçës, sheshi përpara bashkisë mban emrin e tij dhe kujtimi i Zai Fundos është përjetësuar me një bust. Studiuesi Aurel Plasari e vlerëson këtë monument si një “borxh historik”, duke theksuar se Fundo ishte viktimë jo vetëm e diktaturës, por edhe e ambicieve personale të Enver Hoxhës. Ekzekutimi i tij shërben si një dëshmi e xhelozisë së pushtetit ndaj intelektualëve dhe mendimit të lirë.
Një ceremoni përkujtimore është organizuar në Katedralen e Korçës për të shënuar 81-vjetorin e vdekjes së Zai Fundos. Të afërmit e tij e përshkruan atë si një mendimtar të lirë, për të cilin ata po e kuptojnë gjithnjë e më shumë të vërtetën për të, duke lënë pas paragjykimet e trashëguara nga sistemi komunist. Ky proces rivlerësimi nuk është thjesht një akt simbolik, por një rikthim dinjiteti për një intelektual që i parapriu kohës me bindje të forta dhe ideale të cilat regjimi i ndëshkoi.
Kujtimi i Llazar Zai Fundos sot nuk qëndron më në hije, dhe figura e tij po merr vendin që meriton në histori, duke ndihmuar në ndriçimin e një periudhe të vështirë për Shqipërinë. Rivlerësimi i tij shpreh një nevojë për të njohur dhe për të reflektuar mbi rastet e intelektualëve që vuajtën nën regjimin totalitar. Kjo ngjarje është një hap i rëndësishëm në përballjen me të kaluarën dhe nxitjen e një dialogu për një të ardhme më demokratike.















