Java e parë e punës së Diellës përfundoi ashtu siç kishte parashikuar shefi i saj. Ajo nuk bëri pushime, nuk fjeti, ishte gjithmonë në dispozicion dhe i kreu detyrat e caktuara me një saktësi të ftohtë.
E gjithë kjo është e mundur sepse Diella nuk është njeri. Pas këtij emri fshihet një Inteligjencë Artificiale, e cila deri më tani ka punuar si “chat-bot” dhe tani është ngritur në postin e një ministreje.
Me këtë rast, Diella është shndërruar në avatar: programi shfaqet si një grua pa rrudha, në moshë të mesme, e veshur me kostum tradicional shqiptar. Përmes videomesazheve ajo mund të marrë pjesë në debatet parlamentare, siç pritet nga një ministre.
Diella është shpikje e kryeministrit shqiptar Edi Rama dhe ka marrë drejtimin e Ministrisë së Antikorrupsionit. Kur Rama prezantoi ministren Diella para publikut, ai u tregua krenar për dy gjëra. Së pari, që tani teknologjia moderne do të kontrollojë dhënien e tenderëve publikë, një proces që deri më sot nuk kishte garantuar transparencë. Së dyti, që Diella është anëtarja e parë jo-njerëzore e qeverisë në botë. Mediat anembanë botës raportuan: Shqipëria ka një ministre të Inteligjencës Artificiale!
Kryeministri si influencer
Për të qenë realistë me pritshmëritë: pothuajse askush, ndoshta as vetë Edi Rama, nuk beson se Diella do ta marrë korrupsionin shqiptar nën kontroll. Nëse qëllimi do të ishte më shumë transparencë, atëherë publiku shqiptar do të duhej të dinte se kush e kontrollon punën e saj dhe kush e ka programuar. Por, përveçse për “dashurinë” e saj për veshjet tradicionale, për Diellën nuk dihet pothuajse asgjë.
Megjithatë, ajo është e rëndësishme për Shqipërinë. Sepse paraqitja e saj tregon edhe një herë se sa i aftë është Rama në përdorimin e medias. Shqipëria ka vetëm 2,4 milionë banorë dhe është më e vogël se Brandenburg-u, por tek Rama gazetarët ndërkombëtarë hyjnë e dalin sikur në zyrën e tij në Tiranë të bëhej politikë botërore. Vetëm këtë vit, revista Time dhe Süddeutsche Zeitung i bënë vizita në zyrë kryeministrit shqiptar. Rama është mjeshtër për të vendosur veten në qendër të vëmendjes. Ai bën politikë sikur Bashkimi Evropian të ishte Instagram dhe ai vetë një influencer. Kryesorja është të bëhet viral.
Strategjia është gjithmonë e njëjta, si tani me ministren AI Diella: ai paraqet një ide të re, të papritur, të thjeshtë për t’u treguar. Në vitin 2024, Rama bëri bujë duke shpallur se në Tiranë do të themelonte një “Vatikan mysliman”. Urdhri bektashi do të merrte në Shqipëri një territor të vogël shtetëror, ashtu si katolikët në Itali. Aty do të promovohej islami liberal e tolerant që predikojnë bektashinjtë. Deri tani nuk ka shenja konkrete për realizimin e këtij mini-shteti. Por Rama e ka “rilyer” me vendosmëri kryeqytetin e tij. Kur ishte kryebashkiak, nga 2000 deri në 2011, ai i bëri ndërtesat gri të Tiranës me ngjyra, duke tërhequr vëmendjen aq shumë sa edhe artisti Olafur Eliasson erdhi të punonte një fasadë. Sot, falë arkitektëve ndërkombëtarë, Tirana duket si një “Dubai gazmor”.
Edi Rama pranë Hillary Clinton
Asnjë tekst për Edi Ramën, sot 60-vjeçar dhe në pushtet që prej vitit 2013, nuk lë pa përmendur gjatësinë e tij (dy metra) dhe faktin që ishte artist para politikës. Sa mirë është pozicionuar Rama në arenën ndërkombëtare, u pa këtë verë. Alex Soros, djali i miliarderit George Soros dhe bashkëshorti i Huma Abedin (mikeshë e afërt e Hillary Clinton), organizoi një festë në Hamptons. Mes folësve ishin Clinton, Anna Wintour, edhe Edi Rama.
Gazetarja austriake Franziska Tschinderle, korrespondente në Tiranë, e përshkruan strategjinë e Ramës kështu: “Ai e di që mediat pëlqejnë të raportojnë kur dikush bën diçka i pari.” Prandaj Rama prezantoi jo vetëm ministren e parë të AI-së, por shpalli edhe në vitin 2024 se Shqipëria do të ndalonte e para në botë TikTok-un. “Rama kupton se cilat tema diskutohen globalisht dhe e ofron vendin e tij si laborator prove”, thotë Tschinderle. Sot është AI, dje ishte TikTok, më parë ishte migracioni. Në vitin 2023, Rama me Giorgia Melonin ranë dakord për ngritjen e kampeve të para të azilit të BE-së jashtë territorit europian – në Shqipëri. Edhe pse këto kampe nuk u përdorën kurrë dhe ndalimi i TikTok-ut u anashkalua edhe nga vetë anëtarët e partisë së Ramës, jehona politike dhe mediatike ishte e madhe.
Në fushën e korrupsionit, Tschinderle thekson se ekziston një instrument më i fortë se Diella: SPAK-u, prokuroria e posaçme antikorrupsion, që nisi punën në 2019 dhe ka vënë në presion politikanë të fuqishëm. Madje këtë vit, kryebashkiaku i Tiranës, Erion Veliaj – mik i Ramës – u arrestua pas hetimeve të SPAK-ut.
Vlera politike e pranisë mediatike
Pra, a është Diella thjesht një lojë mediatike e një politikani që dashuron dritat e skenës? Jo krejtësisht. Sepse për një vend të vogël si Shqipëria, dukshmëria ka vlerë politike. Sidomos kur ky vend ndodhet mes interesave të fuqive të mëdha. Shqipëria është në NATO që nga 2009, por Rama i premton popullit një anëtarësim sa më të shpejtë në BE. Në zgjedhjet e fundit ai premtoi se do ta anëtarësonte vendin deri më 2030 – një objektiv që gëzon mbështetje të gjerë.
Në një kohë kur Rusia dhe SHBA e shohin politikën e jashtme si garë pushteti, vendet e vogla në ish-sferën e Lindjes shohin te Perëndimi një siguri. Kaja Kallas, sot përfaqësuese e lartë e BE-së, tha në 2023: “Nëse njerëzit nuk e dinë që ekziston, nuk e vërejnë as kur zhduket.” Shqipëria nuk ishte nën okupimin sovjetik, por deri më 1992 jetoi një nga diktaturat më të ashpra komuniste në Evropë. Rama u thotë gazetarëve: “Ne ishim si Koreja e Veriut.”
Bum turistik: dhjetë milionë vizitorë
Gazetarët shqiptarë shpesh janë të irrituar se si Rama portretizohet jashtë vendit si “politikan origjinal”, ndërkohë që brenda vendit e vështirëson punën e medias së lirë. Por edhe kritikët pranojnë se ai ka përmirësuar imazhin e Shqipërisë. “Shumë shqiptarë në vend dhe në diasporë kanë vuajtur nga imazhi i keq i Shqipërisë dhe u pëlqen që Rama po e paraqet vendin ndryshe”, thotë Tschinderle.
Shifrat e turizmit flasin vetë: në vitin 2023 vendi priti 10 milionë turistë, 35% më shumë se një vit më parë. Deri në fund të vitit 2025 pritet që kjo shifër të arrijë në 12 milionë. Një bujë shkaktoi edhe fakti se Jared Kushner, dhëndri i Donald Trump, mori në përdorim një ishull mesdhetar për të ndërtuar një resort luksoz. Mbrojtësit e mjedisit kritikojnë se bum-i turistik po shkatërron peizazhe e habitate, por Rama thotë: “Ne kemi nevojë për turizëm luksoz, ashtu si shkretëtira për ujin.”
Rama dhe imazhi i Shqipërisë
Rama nuk flet vetëm për bukuritë e Shqipërisë. Ai kundërshton edhe stereotipet raciste për shqiptarët. Kur kryeministri britanik Keir Starmer vizitoi Tiranën këtë vit, Rama deklaroi për shtypin britanik se fakti që 100.000 shqiptarë janë integruar me sukses në Britani është një histori suksesi. Kjo, pas një fushate të gjatë ku media britanike i kishte paraqitur shqiptarët si kriminelë potencialë.
Në përpjekjet për ta afruar Shqipërinë me BE-në, Rama përdor edhe historinë e vendit të tij. Pas regjimit ateist të Enver Hoxhës, sot Shqipëria është e njohur për tolerancën fetare: myslimanë, katolikë dhe ortodoksë jetojnë së bashku. Në Tiranë, në të njëjtin bulevard ndodhen xhamia më e madhe e Ballkanit, një katedrale katolike dhe një kishë ortodokse. Ndërsa aeroporti kryesor i vendit mban emrin e Nënë Terezës. Në kontrast me fqinjët si Serbia, ku dominon nacionalizmi fetar, Rama shmang retorikën e tillë.
Sa më konkrete bëhet çështja e anëtarësimit në BE, aq më shumë do të përfitojë Shqipëria – jo vetëm nga heqja e barrierave burokratike, por edhe nga thyerja e paragjykimeve kulturore. Njerëzit duan atë që njohin. Rama e di këtë./ Përktheu nga Heute Alfapress.al
