Ilir Rranci u zhvendos në një fshat të vogël pranë qytetit të Elbasanit për pamjen nga majat e mbuluara me dëborë dhe për një kopsht mjaftueshëm të madh për pemë frutore, pula dhe gjela deti. Sot, megjithatë, peizazhi përreth është bllokuar nga një mal me mbetje shumëngjyrëshe që vjen nga një vendgrumbullim mbeturinash aty pranë.
Mbetjet duhej të përpunoheshin në një incinerator të ri për të prodhuar energji elektrike, por projekti është përballur me probleme të vazhdueshme operimi dhe, sipas banorëve, grumbulli është rritur. Ky është një nga tre impiantet e tilla me vlerë qindra milionë euro, në qendër të një skandali korrupsioni, ku prokurorët pretendojnë se kontratat për incineratorët janë dhënë në mënyrë të paligjshme, ministrat kanë pranuar pagesa dhe kontraktorët kanë falsifikuar fatura për punë që nuk janë kryer kurrë.
Pamja nga shtëpia e Rrancit pasqyron efektet e vazhdueshme të korrupsionit të përhapur në këtë vend ballkanik me 2.4 milionë banorë, ku kryeministri Edi Rama po kërkon rizgjedhjen për një mandat të katërt të paprecedentë në zgjedhjet e 11 majit, duke premtuar se Shqipëria do të pastrohet nga korrupsioni dhe do t’i bashkohet Bashkimit Europian deri në vitin 2030.
Nuk është ende e qartë se si ky dhe skandale të tjera korruptive do të ndikojnë Ramën në zgjedhje, të cilat do të përfshijnë për herë të parë rreth 250,000 votues të regjistruar nga diaspora. Sondazhet tregojnë se ai ka një epërsi të konsiderueshme ndaj një opozite që edhe vetë është përballur me akuza për korrupsion. Por analistët thonë se kjo mund t’i kushtojë Partisë Socialiste vende në parlament dhe të dëmtojë shanset për anëtarësim në BE brenda pesë viteve. Në fakt, shumë ekspertë janë skeptikë për afatin kohor të Ramës për BE-në, duke parë sa kohë u ka marrë vendeve të tjera të rajonit të përmbushin kushtet për anëtarësim.
“Rasti i incineratorëve tregoi çfarë nuk shkon me sistemin shqiptar. Të gjitha mekanizmat mbrojtës dështuan, verifikimi i kujdesshëm dështoi,” tha Andi Hoxhaj, ekspert për Ballkanin në King’s College London.
Pas hetimeve nga prokurorët antikorrupsion të Shqipërisë, të njohur si SPAK, ish-ministri i Mjedisit Lefter Koka u burgos për akuza korrupsioni lidhur me marrëveshjet për incineratorët. Ish-zv.kryeministri Arben Ahmetaj u akuzua gjithashtu, por ka lënë Shqipërinë.
Avokati i Kokës nuk pranoi të komentojë. Reuters nuk mundi të kontaktojë me Ahmetajn. Banorët jashtë Elbasanit thonë se impianti nuk ka funksionuar prej muajsh. Eco-Elb, kompania që menaxhon projektin në emër të bashkive vendore, nuk iu përgjigj kërkesave për koment. Në vendgrumbullim, korbat krokasin mbi mbetjet e kalbura. Kur fryn erë nga jugu, banorët mbyllin dritaret për t’u mbrojtur nga era e keqe. Të pyetur nëse do të votonin për Ramën, ata qeshin.
“Nuk do të votoj kurrë për të tani,” tha Rranci.
“Kështu janë punët në Shqipëri,” tha një tjetër banor, Besim Stafa. “Shpenzojnë shumë para për asgjë.”
Dyert e Europës “të hapura”. Mbështetësit e Ramës thonë se ai ndihmoi Shqipërinë të largohej nga e kaluara e vështirë komuniste, ku udhëheqësi afatgjatë Enver Hoxha e kishte izoluar vendin për dekada nga pjesa tjetër e botës. Në kryeqytetin Tiranë sot, banesat e zymta të kohës sovjetike qëndrojnë pranë pallateve të reja moderne dhe restoranteve e kafeneve plot gjallëri. Një pistë e re në aeroportin e Tiranës pritet të ofrojë së shpejti fluturime direkte për në Nju Jork.Rritja vjetore ekonomike mbi 4% për periudhën 2022–2024, e nxitur nga tregtia me BE-në, një bum turistik dhe prodhimi i fuqishëm i energjisë hidrike, i ka tejkaluar vendet e tjera në Ballkan, thotë Banka Botërore.
Investitorë të profilit të lartë përfshijnë dhëndrin e Presidentit amerikan Donald Trump, Jared Kushner, kompania e të cilit planifikon të ndërtojë një resort luksoz në një ishull të pabanuar në brigjet e Adriatikut, duke shqetësuar disa banorë lokalë. Vendi u hoq nga lista gri e Task Forcës Financiare për Veprim kundër Pastrimit të Parave në vitin 2023 për shkak të përpjekjeve në luftën kundër pastrimit të parave. Kjo është pjesërisht falë SPAK-ut, i themeluar në vitin 2019, që që nga ajo kohë ka konfiskuar 200 milionë euro nga veprat penale të korrupsionit dhe krimit të organizuar.
Rama ka fituar mbështetje nga Perëndimi duke pranuar emigrantë nga Italia dhe duke strehuar afganë në pritje të vizave për në Shtetet e Bashkuara. Në mitingjet e kësaj jave, Rama valëviti flamuj të BE-së. “Ne jemi te porta e Europës dhe ajo derë tani është e hapur për ne,” u tha ai mbështetësve në qytetin lindor të Pogradecit.
Korrupsioni, pakënaqësia
Kritikët thonë se Rama ka përqendruar shumë pushtet, ka dështuar të çrrënjosë korrupsionin dhe ka tentuar t’i mbyllë gojën opozitën me akuza të fabrikuara për korrupsion, akuza që Rama i mohon. Kushtet e dobëta të jetesës dhe papunësia e lartë kanë nxitur emigrimin në masë: popullsia është zvogëluar me 420,000 që nga viti 2011 deri në 2023, tregojnë të dhënat e censit. Gjatë vitit të kaluar ka pasur shpërthime të përsëritura trazirash për shkak të akuzave ndaj udhëheqësit të opozitës, Sali Berisha, nga Partia Demokratike, i cili është vendosur në arrest shtëpie.
Berisha, i cili ka punësuar një firmë lobimi në SHBA pjesërisht për të përmirësuar imazhin e tij në Uashington, ku zyrtarisht konsiderohet “persona non grata”, thotë se akuzat janë të motivuara politikisht. Ekspertët thonë se vendi mbetet një qendër për bandat kriminale që kërkojnë të pastrojnë miliarda euro të fituara nga trafiku i drogës dhe armëve në mbarë botën. Kjo, sipas tyre, shpjegon praninë e Range Rover-ëve dhe pallateve të reja shkëlqimtare por shpesh bosh në Tiranë.
Të dhënat e censit tregojnë se rreth një e treta e banesave në Shqipëri janë të pabanueshme, shumë më tepër se në shumicën e vendeve të BE-së.
“Shqipëria është një nxënëse e mirë në letër, por i mungon zbatimi,” tha Jorida Tabaku, deputete nga Partia Demokratike. “Ne duam që standardet të përmirësohen për njerëzit, standarde në jetën e përditshme, qoftë në ekonomi … arsim dhe shëndetësi.”/Reuters
