SHBA- Papritur, lufta tregtare e Donald Trump është në fokusin kryesor të botës. Në vend të një lufte në të gjitha frontet, kjo tani i ngjan më shumë një lufte në territorin e njohur: Amerika kundër Kinës. Pushimi 90-ditor i tarifave më të larta “hakmarrëse” të vendosura në dhjetëra vende ende lë në fuqi një tarifë universale prej 10%.
Por Kina, e cila dërgon gjithçka duke nisur nga iPhone-ët tek lodrat e fëmijëve dhe përbën rreth 14% të të gjitha importeve të SHBA-së, është veçuar nga ky pushim dhe është tarifuar 125%.
Trump tha se rritja ishte për shkak të gatishmërisë së Pekinit për t’u kundërpërgjigjur me taksën e vet prej 84% për mallrat amerikane, një lëvizje që presidenti e përshkroi si një “mungesë respekti”.
Por, për një politikan që luftoi për herë të parë në Shtëpinë e Bardhë dhe qëndronte pas mesazhit kundër Kinës, kjo është shumë më tepër sesa një hakmarrje e thjeshtë. Për Trump, kjo ka të bëjë me punët e papërfunduara të mandatit të parë në detyrë.
“Ne nuk patëm kohë për të bërë gjënë e duhur, të cilën po e bëjmë tani,” u tha ai gazetarëve.
Qëllimi nuk është asgjë më pak se përmbysja e një sistemi të krijuar të tregtisë globale të përqendruar në Kinën si fabrika e botës, si dhe këndvështrimi dikur i përhapur që e mbështeti atë, ideja se më shumë nga kjo tregti ishte, në vetvete, një gjë e mirë.
Kina prodhon tani 60% të makinave elektrike në botë, një pjesë e madhe e tyre të prodhuara nga markat e saj vendase
Për të kuptuar se sa thelbësore është kjo për të menduarit e presidentit amerikan, duhet të ktheheni në kohën para se dikush ta mendonte atë si një kandidat të mundshëm për postin, e lëre më një fitues të mundshëm.
Pas vitit 2012, Kina e kishte tejkaluar SHBA-në për t’u bërë tregu më i madh në botë për Rolls Royce, General Motors dhe Volkswagen. Ndërsa Kina bëhej më e pasur, kinezët do të fillonin të kërkonin reforma politike. Zakonet e tyre të shpenzimeve do të ndihmonin gjithashtu tranzicionin e Kinës në një shoqëri konsumatore.
Por e para nga këto aspirata nuk ndodhi kurrë, me Partinë Komuniste në pushtet të Kinës që vetëm sa forcoi kontrollin e saj mbi pushtetin. Dhe e dyta nuk ndodhi aq shpejt sa duhet, me Kinën jo vetëm që ende varej nga eksportet, por haptazi planifikonte të bëhej gjithnjë e më dominuese.
Plani i saj famëkeq i politikës, botuar në 2015 dhe i titulluar Made in China 2025, parashtron një vizion të madh të mbështetur nga shteti për t’u bërë një lider global në një numër sektorësh kryesorë të prodhimit, nga hapësira ajrore tek ndërtimi i anijeve te automjetet elektrike.
Dhe kështu ndodhi që vetëm një vit më vonë, një e panjohur e plotë politike filloi një kandidim të jashtëm për presidentin e SHBA-së, duke e radhitur rastin në gjurmët e fushatës se rritja e Kinës kishte zbrazur ekonominë amerikane, kishte nxitur rënien e brezit të ndryshkut dhe u kushtoi punëtorëve jakë blu jetesën dhe dinjitetin e tyre.
Lufta tregtare e mandatit të parë të Trump shkatërroi konsensusin. Pasardhësi i tij, Presidenti Joe Biden, mbajti në vend shumë nga tarifat e tij ndaj Kinës. E megjithatë, edhe pse padyshim i kanë shkaktuar pak dhimbje Kinës, nuk kanë bërë shumë për të ndryshuar modelin ekonomik.
Kina prodhon tani 60% të makinave elektrike në botë, një pjesë e madhe e tyre të prodhuara nga markat e saj vendase, dhe 80% të baterive që i fuqizojnë ato.
Tani, Trump është rikthyer, bashkë me përshkallëzimin e taksave. Do të ishte, pa dyshim, tronditja më e madhe që i është dhënë ndonjëherë sistemit të themeluar tregtar global, po të mos ishin të gjitha masat e tjera tarifore që presidenti amerikan ka zbatuar ditët e fundit.
Çfarë do të ndodhë më pas varet nga dy pyetje kyçe. Së pari, nëse Kina e pranon ofertën për të negociuar.
Dhe së dyti, duke supozuar se do të ndodhë përfundimisht, nëse Kina është e gatshme të bëjë ato lloj lëshimesh të mëdha që Amerika kërkon, duke përfshirë një rishikim të plotë të modelit të saj ekonomik të drejtuar nga eksporti. Duke iu përgjigjur atyre, gjëja e parë që duhet thënë është se jemi në një territor krejtësisht të paeksploruar, ndaj duhet të jemi të kujdesshëm ndaj kujtdo që thotë se e di se si ka gjasa të reagojë Pekini.
Por sigurisht që ka arsye për të qenë të kujdesshëm. Vizioni i Kinës për fuqinë e saj ekonomike, ai i bazuar në eksporte të forta dhe një treg të brendshëm të mbrojtur fort, tani është i lidhur ngushtë me idenë e saj për përtëritje kombëtare dhe supremacinë e sistemit të saj njëpartiak.
Kontrolli i saj i rreptë mbi sferën e informacionit do të thotë se nuk ka gjasa të heqë barrierat e tij ndaj kompanive amerikane të teknologjisë, për shembull.
Por ka një pyetje të tretë, dhe për atë duhet të përgjigjet Amerika.
A beson SHBA ende në tregtinë e lirë? Donald Trump shpesh sugjeron se tarifat janë një gjë e mirë, jo thjesht si një mjet për një qëllim, por si një qëllim në vetvete. Ai flet për përfitimin e një barriere proteksioniste për Amerikën, në mënyrë që të stimulohen investimet e brendshme, të inkurajohen kompanitë amerikane që t’i kthejnë ato zinxhirë të huaj të furnizimit në shtëpi dhe të rrisin të ardhurat nga taksat.
Dhe nëse Pekini beson se ky është me të vërtetë qëllimi kryesor i tarifave, ai mund të vendosë se nuk ka asgjë për të negociuar gjithsesi.
Në vend që të përkrahin idenë e bashkëpunimit ekonomik, dy superfuqitë më të mëdha në botë mund ta gjejnë veten të bllokuar në një luftë për supremacinë ekonomike nga fituesi. Nëse po, kjo me të vërtetë do të shënonte një shkatërrim të konsensusit të vjetër dhe një të ardhme shumë të ndryshme, ndoshta shumë të rrezikshme./ Marrë nga BBC
