Të mërkurën, një artikull i publikuar nga Independent Policy Digest – një faqe interneti me qendër në Richmond, Virxhinia, raportonte se arrestimi i kryebashkiakut të Tiranës, Erion Veliaj, dhe mbajtja e tij në paraburgim, kishte probleme procedurale dhe po kthehej në një test për sundimin e ligjit në Shqipëri.
Artikulli i IPD u ripublikua gjerësisht në mediat shqiptare, ndërsa vetë publikimi paraqitet si një platformë mediatike ndërkombëtare online, e cila boton analiza nga ekspertë, profesorë, ish-diplomatë, kërkues akademikë dhe analistë të pavarur.
Shkrimi për Veliajn në IPD ishte firmosur nga Kristopher O’Brien, një autor pa biografi dhe pa gjurmë të tjera botimesh në internet. Kur BIRN bëri kërkime duke përdorur foton e ‘autorit’, zbuloi se ajo ishte një foto stoku, e ripërdorur nga dhjetëra publikime në internet.
Kjo nuk është hera e parë që media shqiptare përkthen dhe boton artikuj me origjinë të dyshimtë ose të prodhuara nga kompani PR-i për Erion Veliajn – një praktikë e njohur si ‘news laundromat’ [pastrimi i informacionit], në kontekstin e përballjes së tij juridike me Strukturën e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar.
“Përdorimi e mediave të huaja, që merren më pas dhe shumëfishohen në publikime në mediat shqiptare, është një praktikë e njohur e propagandës politike,” tha Elvin Luku, profesor i asociuar në Departamentin e Gazetarisë në Universitetin e Tiranës.
E pyetur nga BIRN Independent Policy Digest nuk iu përgjigj një kërkese për koment deri në botimin e këtij shkrimi.
Lavatriçja mediatike
Kryebashkiaku Veliaj ndodhet nën masën e sigurisë “arrest me burg” që pas arrestimit të tij më 10 shkurt me urdhër të Gjykatës së Posaçme Kundër Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit, pasi dyshohet për përfshirje në korrupsion dhe pastrim parash nëpërmjet një rrjeti kompanish dhe OJF-ësh të lidhura me bashkëshorten e tij, Ajola Xoxa.
Veliaj dhe Xoxa i kanë mohuar akuzat.
Teknika e ‘shpëlarjes së informacionit’ funksionon ngjashëm me pastrimin e parave. Së pari, kemi një politikan apo burim lokal që ka nevojë të sulmojë drejtësinë ose të viktimizohet, por nëse e thotë vetë, nuk besohet. Për këtë arsye zgjidhet një media e huaj, shpesh portale dytësore në Bruksel ose SHBA, që pranojnë op-ed ose artikuj të sponsorizuar. Kjo i jep lajmit një vulë ndërkombëtare. Në hallkën e tretë, mediat në Shqipëri e rimarrin artikullin dhe e raportojnë si “lajm ndërkombëtar”, duke shtuar zakonisht se vjen nga “media prestigjioze” e të ngjashme.
Beteja gjyqësore e Erion Veliajt nuk është rasti i parë që fushata të tilla përfundojnë në mediat shqiptare. Më herët, në vitin 2018, opinione të publikuara në media me besueshmëri të dyshimtë dhe shpesh me informacion të rremë apo teori konspirative u përdorën për të sulmuar reformën në drejtësi.
Rast flagrant ishte përdorimi e një blogu në Itali për të përhapur një lajm të rremë për groposje mbetjesh kimike në Shqipëri në vitin 2017. Së fundmi, në media u publikua gjerësisht një opinion me autorësi nga “Helen Bratt”, një pseudonim që kishte prodhuar edhe më herët materiale gjysmë të vërteta mbi politikën në Shqipëri.
Gazetari dhe eksperti i komunikimit, Emirjon Senja, i tha BIRN se këto metoda përdoren gjerësisht në vend dhe se mediat shpesh i referohen këtyre shkrimeve për t’i shpëtuar përgjegjësisë.
“Në rastin tonë, kemi mjaft shembuj të asaj që mund ta quajmë operacione të ‘pastrimit të informacionit’, ku fillimisht lajme mbi tematika të caktuara publikohen në portale periferike dhe më pas merren e ripublikohen nga media mesatare apo të mëdha, duke iu referuar pikërisht këtyre portaleve,” tha Senja.
Sipas tij, ndërsa media heq dorë nga përgjegjësitë editoriale, informacioni i rremë apo ai për qëllime propagande shpërndahet dhe bën efektin e pritur. “Në këtë rast, media e madhe shmang përgjegjësinë sepse thotë se ia ka referuar medias së mëparshme,” tha ai.
Fushatë PR-i
Më 4 dhjetor, vetëm një ditë përpara seancës gjyqësore të Veliajt për masën e sigurisë në GJKKO, një media në Bruksel e quajtur “EUReporter’ botoi gjithashtu një shkrim që mbështeste Veliaj dhe sulmonte trajtimin e tij nga SPAK. Artikulli deklaronte se mbajtja në paraburgim e kryebashkiakut po sillte shthurjen e sistemit të drejtësisë në Shqipëri.
Sipas Elvinit, ky artikull vjen si rrjedhojë e një strategjie PR-i, e cila në një moment të dytë do të vihet në funksion të strategjisë juridike, pra të betejës ligjore, e cila duket se do të shkojë drejt Strasburgut.
“Nëse analizon artikullin, vërehet që me shumë kujdes janë përdorur elemente në favor të kryebashkiakut, duke ndërtuar një narrativë sipas të cilës drejtësia në rastin konkret nuk është në standardet e kërkuara ndërkombëtare,” tha ai. “Dhe e thënë nga një tjetër media e huaj, sigurisht që ka një peshë specifike,” shtoi Luku.
Ndryshe nga shkrimi i IPD-së, artikulli i EUReporter është shkruar nga një anëtar i paidentifikuar i stafit. I pyetur nga BIRN, kryeredaktori i EUReporter, Colin Stevens, tha se artikulli ishte bazuar në raportet e zyrave ligjore ndërkombëtare.
“Artikulli në fjalë bazohet në një njoftim për shtyp të dërguar tek ne nga PR Newswire, i cili përfshinte dy letra nga firma të njohura ndërkombëtare ligjore, Kasowitz Benson Torres në Nju Jork dhe Mishcon de Reya në Londër, të cilat kishin publikuar dy raporte të veçanta – njërin në qershor dhe një version të përditësuar në tetor,” tha Stevens.
“Njoftimi për shtyp u verifikua dhe më pas u rishkrua nga një prej gazetarëve tanë, prandaj edhe mban emrin e tij/saj në linjën e autorit,”shtoi ai.
Kasowitz Benson Torres në Nju Jork dhe Mishcon de Reya në Londër janë dy studio ligjore të punësuara nga Arbër Veliaj, vëllai i kryebashkiakut, për të ndërmarrë një fushatë të kushtueshme PR-i në mbrojtje të tij. Studioja amerikane Kasowitz Benson Torres është angazhuar për mbrojtjen e kryebashkiakut nga i vëllai, Arbër Veliaj, i cili ka bërë një parapagesë me vlerë 300 mijë dollarë.
Të dhënat e bëra publike nga Departamenti i Drejtësisë në SHBA, tregojnë se avokatët e studios Kasowitz marrin një pagesë për orë pune që varion nga 500 deri në 1950 dollarë.
Sipas Elvin Lukut, përtej pagesave të majme, kjo strategji është legjitime për kryebashkiakun e burgosur.
“A është kjo një praktikë e paligjshme? Sigurisht që jo,” tha ai. “Por ajo që kuptojmë është se z. Veliaj po përdor një strategji PR-i politik të ndërthurur me strategji ligjore, e fokusuar te respektimi i procedurës dhe të drejtave të njeriut, për të vijuar betejën në Gjykatën e Strasburgut,” përfundoi Luku./Reporter.al
