EKUADOR- Në vitet e fundit, Ekuadori ka qenë skena e një zgjerimi të heshtur, por sistematik të rrjeteve kriminale me origjinë nga Ballkani, veçanërisht nga Shqipëria. Larg nga imazhet tradicionale të trafikut të drogës, ky zgjerim nuk ka konsistuar në dhunë pa dallim apo kontroll territorial, por më tepër në konsolidimin e një modeli biznesi transnacional të bazuar në tregtinë ligjore – kryesisht banane – dhe inxhinierinë korporative.
Një raport i C4ADS i ndarë me Infobae, i cili mbledh informacione deri në mesin e vitit 2023, gjurmon se si gjashtë kompani shqiptare që importojnë banane nga Ekuadori janë përfshirë në sekuestrime droge që nga viti 2014, dhe se si të njëjtat kompani, pavarësisht gjetjeve, mbeten aktive ose kanë rifilluar operacionet me ndryshime kozmetike në menaxhimin e tyre.
Për shembull, Masabi Fruit vazhdoi të operonte pas një sekuestrimi në prill 2021. Edhe pse dy persona – Erjon Peti dhe Klajdi Xibrau – u arrestuan dhe u larguan nga kompania, biznesi vazhdoi nën drejtimin e një menaxheri tjetër, Shyqyri Xibrau. Një model i ngjashëm ndodhi me Zico Sha, e njohur edhe si Bana King LLC, e cila u përfshi në një sekuestrim në nëntor 2022. Aksionari i saj, Trifon Murataj, u hoq nga të dhënat, por u rikthye muaj më vonë, ndërsa kompania rifilloi importet e bananeve nga Ekuadori dhe mbajti linja të tjera tregtare me mish të ngrirë nga Brazili.
Skandalet nuk i ndaluan operacionet e këtyre kompanive. Përkundrazi, raporti i C4ADS arrin në përfundimin se shumica e kompanive të përfshira në sekuestrimin e drogës mbetën aktive për të paktën një farë kohe. Me përjashtim të një firme, të gjitha kompanitë shqiptare që kanë mbajtur tregti të rregullt bananeje midis Ekuadorit dhe Shqipërisë që nga viti 2022 janë lidhur me dërgesa të kontaminuara me kokainë. Madje u zbulua edhe një model i riciklimit të korporatave, në të cilin menaxherët dhe aksionarët e përfshirë u zëvendësuan përkohësisht, vetëm për t’u rikthyer në punë pasi vëmendja e publikut u zbeh.
Figura e Trifon Murataj është veçanërisht përfaqësuese. Ky biznesmen, i lidhur me Bana King LLC në Shtetet e Bashkuara dhe Zico Sha në Shqipëri, ishte subjekt i një urdhër-arresti në vendin e tij pas sekuestrimit të kokainës në një kontejner nga Puerto Bolívar, Ekuador. Megjithatë, siç thekson C4ADS, Murataj u rishfaq në të dhënat e korporatave në gusht 2023 dhe thuhet se operonte edhe nga New Jersey, ku zotëron prona dhe kompani të tjera, përfshirë Vision 22 LLC. Aktivitetet e tij tregojnë për një rrjet që kombinon ligjshmërinë e dukshme, rezidencën ndërkombëtare dhe tregtinë globale të logjistikës, të gjitha brenda një kuadri të vetëm.
Për Observatorin e Ekonomive të Paligjshme GI-TOC, këto raste nuk janë të izoluara. Raporti i tij, i botuar në prill 2025, përshkruan evolucionin e rrjeteve kriminale në Ballkanin Perëndimor – me theks të veçantë në rrjetet shqiptare – si një nga fenomenet më strategjike të trafikut modern të drogës. Që nga fillimi i viteve 2000, këto grupe kanë pushuar së qeni ndërmjetës margjinalë për t’u bërë operatorë me shumicë të kokainës, duke krijuar aleanca të drejtpërdrejta me prodhuesit në Kolumbi, Peru dhe Bolivi, dhe duke përdorur vende destinacioni si Brazili dhe Ekuadori për të lëvizur mallrat e tyre në Evropë.
Në Ekuador, rrjetet shqiptare nuk kanë vepruar sipas logjikës tradicionale të kartelit. Sipas Fatjona Mejdini, autore e raportit dhe drejtoreshë e Observatorit GI-TOC të Ekonomive të Paligjshme në Evropën Juglindore, modeli i tyre bazohet në emisarë, lajmëtarë dhe biznesmenë.
Disa mbërrijnë duke ikur nga çështjet ligjore në Evropë dhe arrijnë të vendosen në Amerikën e Jugut si operatorë logjistikë, duke krijuar marrëdhënie me bandat lokale. Të tjerë, siç janë emisarët, zgjidhen drejtpërdrejt nga udhëheqësit kriminalë për të vendosur vendbanim të përhershëm në vendet e Andeve, për të ndërtuar lidhje me furnizuesit e kokainës dhe për të siguruar rrjedhën drejt porteve evropiane si Antverpi, Gioia Tauro, Roterdami ose Selaniku.
Një nga rastet më të dokumentuara është ai i Dritan Rexhepit. Një shtetas shqiptar që u arratis nga burgjet në Shqipëri, Holandë dhe Belgjikë përpara se të vendosej në Ekuador në vitin 2012. Ai u arrestua për trafik kokaine në vitin 2014, por burgosja e tij i lejoi të konsolidonte marrëdhëniet me grupet ekuadoriane si Los Choneros. Nga qelia e tij në Latacunga, Rexhepi drejtoi operacione ndërkombëtare derisa iu dha arrest shtëpiak në vitin 2021, nga i cili u arratis.
Infobae ndoqi rastin e Rexhepit dhe zbuloi se si ai u arratis nga autoritetet ekuadoriane dhe sifalsifikoi nënshkrimet për të shmangur shpalljen e të arratisurit. Këto zbulime çuan në ish-anëtarin e asamblesë dhe kandidatin presidencial të vrarë, Fernando Villavicencio, i cili kërkoi informacion nga shërbimi i burgjeve në prill 2023 dhe zbuloi paligjshmëritë e shqiptarit për publikun. Kjo çoi në shpalljen zyrtarisht të Rexhepit të arratisur dhe në kërkimin e tij nga Interpoli. Ai u rikap në Turqi në vitin 2023.
Një tjetër lojtar kyç në konsolidimin e rrjeteve kriminale shqiptare në Ekuador është Dritan Gjika. Sipas raportit të GI-TOC, ai drejtoi një strukturë që kontrabandonte deri në katër ton kokainë nga Kolumbia përmes Ekuadorit çdo muaj për shpërndarje në Evropë. Gjika vepronte nën mbulesën e të paktën dymbëdhjetë kompanive ligjore të lidhura me sektorët e pasurive të paluajtshme dhe frutave, të krijuara së bashku me ekuadorianin Rubén Cherres, i cili u vra në vitin 2023. Marrëdhënia e Cherres me kunatin e ish-Presidentit Guillermo Lasso e shndërroi këtë rast në një bombë politike që u përdor në përpjekjen e dështuar për të rrëzuar presidentin. Gjika u arrestua në vitin 2025 në Emiratet e Bashkuara Arabe dhe mund të ekstradohet.
Ndryshe nga organizatat e tjera transnacionale, grupet shqiptare nuk mbështeten në struktura të ngurta hierarkike. Sipas raportit të Mejdinit, ato veprojnë si rrjete horizontale, fleksibile dhe shumë të specializuara. Ato janë në gjendje të koordinojnë operacione komplekse me ndërmjetës që nuk janë gjithmonë pjesë e bërthamës origjinale. Ky decentralizim i lejon ato të përshtaten shpejt me kushtet lokale dhe të zgjerohen pa lënë gjurmë të dukshme të një zinxhiri komandues.
C4ADS paralajmëron gjithashtu për qëndrueshmërinë e disa kompanive, të tilla si Jordil, Masabi dhe Zico Sha, të cilat kanë vepruar për disa vite pavarësisht se janë të lidhura me sekuestrime. Megjithatë, firma të tjera shfaqen vetëm për periudha të shkurtra – gjashtë muaj ose një vit – me pak importe të regjistruara, duke sugjeruar skema prove ose biznese të strukturuara vetëm për një operacion specifik. Raporti vëren se që nga fillimi i vitit 2023, vetëm Masabi Fruit ka vazhduar dërgesat direkte të bananeve nga Ekuadori në Shqipëri, ndërsa kompani të tjera kanë ridrejtuar dërgesat e tyre në Greqi ose kanë ndaluar përkohësisht aktivitetet e tyre pa shpjegime të qarta.
Një tipar i përsëritur është marrëdhënia midis këtyre rrjeteve dhe portit të Gioia Tauro, Itali, një enklavë historikisht e kontrolluar nga mafia Ndrangheta. Për Mejdini, kjo lidhje nuk është e vogël: mafiat shqiptare kanë mësuar drejtpërdrejt nga mafia italiane dhe, në shumë raste, punojnë si partnerë në zinxhirin e trafikimit. Marrëdhënia e tyre bazohet në respekt të ndërsjellë dhe pragmatizëm tregtar, jo në nënshtrim.
Përfundimi i të dy studimeve – C4ADS dhe GI-TOC – është se trafikimi i kokainës midis Ekuadorit dhe Evropës nuk shpjegohet vetëm nga dobësitë institucionale lokale, por nga një strategji e qëllimshme dhe afatgjatë nga rrjetet kriminale që kanë gjetur tregtinë ligjore, logjistikën ndërkombëtare dhe diskrecionin e biznesit si aleatët më të mirë për të mbështetur biznesin e tyre.
Ajo që tregojnë këto raporte është se kokaina nuk udhëton vetëm. Ajo shoqërohet me dokumente ligjore, të dhëna të pastra të korporatave dhe deklarata doganore të patëmetë. Dhe pas gjithë kësaj qëndron një grup operatorësh të cilët, pa ngritur dyshime, e kanë shndërruar Ekuadorin në një platformë strategjike për trafikun global të drogës./ Infobae
