Tensionet po rriten midis Turqisë dhe Greqisë për militarizimin e ishujve lindore të Egjeut dhe një sërë çështjesh të tjera.
Në një fjalim të fundit, presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan kërcënoi se do të pushtonte territoret greke si hakmarrje për veprimet e supozuara armiqësore kundër avionëve turq nga Greqia.
Kjo nuk është hera e parë që ushtria greke ka kryer veprime armiqësore kundër avionëve dhe anijeve turke, as hera e parë që Erdogan bën komente nxitëse.
Si kryeministri i Greqisë, Kyriakos Mitsotakis, ashtu edhe Erdogan po përballen me zgjedhje të vështira.
Turqia dhe Greqia kanë çështje të pazgjidhura historike, si dhe një sërë mosmarrëveshjesh pas Luftës së Dytë Botërore, të cilat janë ende të tensionuara. Këto përfshijnë statusin e Qipros, aksesin në burimet hidrokarbure në Detin Mesdhe lindor, kufijtë ajrorë dhe detarë të ishujve të Egjeut dhe militarizimin e këtyre ishujve.
Politikat e sigurta nga Ankaraja dhe Athina në dekadën e fundit kanë përkeqësuar marrëdhëniet tashmë të trazuara të dy vendeve. Gjatë fazës së hershme të kryengritjeve arabe, Turqia mbështeti Vëllazërinë Myslimane për të zgjeruar sferën e saj rajonale të ndikimit.
Ish-presidenti egjiptian Muhammed Morsi, një ish-udhëheqës i Vëllazërisë, u rrëzua në një grusht shteti nga presidenti laik Abdel Fattah el-Sisi. Strategjia dëmtoi marrëdhëniet e Turqisë me shtetet kryesore arabe me disa që e perceptuan si ndërhyrje në punët e tyre të brendshme.
Turqia gjithashtu u përfshi në një garë të fuqive të mëdha duke mbështetur Rusinë kundër Shteteve të Bashkuara, në vend që të rreshtohej me SHBA-në. Pjesëmarrja në bisedimet e Astanës të sponsorizuara nga Rusia dhe në procesin e Gjenevës të mbështetur nga SHBA-ja për luftën civile siriane ishte një reflektim i një politike të jashtme të pavarur turke në zhvillim.
Ky akt balancues funksionoi në favor të Turqisë në kulmin e luftës, duke e lejuar atë të shndërrohej në një marrëveshje për një sërë çështjesh rajonale.
Llogaritjet e gabuara të Turqisë
Por keqkuptimi i këtyre dinamikave të paqëndrueshme afatshkurtra si mundësi strategjike afatgjata nga politikëbërësit turq ndikoi negativisht në marrëdhëniet e saj me amerikanët dhe europianët.
Vendimet politike të tilla si përdorimi i krizës së refugjatëve nga qeveria si një mjet pazaresh në negociatat e saj me Europën dhe blerja e sistemit rus të mbrojtjes ajrore S-400 pasi SHBA tërhoqi raketat Patriot nga Turqia, ishin rezultat i këtyre keqkuptimeve.
Mosmarrëveshja midis Turqisë dhe SHBA-së bëri që Uashingtoni të kërkonte partnerë të tjerë rajonalë.
Pikërisht atëherë u bashkuan interesat greke dhe amerikane. Greqisë i duheshin investime të huaja për të ringjallur ekonominë e saj dhe SHBA-ve u duheshin territore të qëndrueshme për të pozicionuar ushtrinë e saj për të vëzhguar Lindjen e Mesme, Afrikën e Veriut, Rusinë dhe Ballkanin.
Gjatë një vizite në Shtëpinë e Bardhë në 2017, Alexis Tspiras, kryeministri i atëhershëm grek, dhe Donald Trump nënshkruan një marrëveshje prej 2.4 miliardë dollarësh për të përmirësuar avionët luftarakë F-16 të Greqisë dhe për të rritur investimet amerikane në vend, raporton abcnews.al.
Kjo marrëveshje nxorri në pah ndryshimin e strategjive të SHBA-së në rajon.
Ritmi i këtyre marrëdhënieve ushtarake u përshpejtua sapo Mitsotakis i qendrës së djathtë fitoi zgjedhjet e vitit 2019. Një marrëveshje e bashkëpunimit të mbrojtjes së ndërsjellë u nënshkrua dy vite më vonë, duke lejuar ushtrinë amerikane të operojë dhe të stërvitet në katër baza ushtarake, duke përfshirë një në Aleksandropoli.
Marrëveshja u dënua nga e majta greke. Partia opozitare SYRIZA votoi kundër ratifikimit të saj dhe akuzoi Mitsotakis për shndërrimin e Greqisë në “një satelit të SHBA-së”.
Aktualisht, Turqia është e rrethuar nga Rusia nga jugu dhe veriu, dhe nga Greqia dhe në vazhdimësi, SHBA-ja nga perëndimi. Në funksion të këtij realiteti gjeopolitik, Turqia ka marrëdhënie të ngushta me Rusinë.
Për të balancuar dhe zvogëluar varësinë e saj nga Moska – veçanërisht gazi natyror rus dhe çështjet në lidhje me Sirinë dhe Detin e Zi, ajo duhet të rivendosë dhe përmirësojë marrëdhëniet e saj me botën arabe, BE-në, SHBA-në dhe Greqinë.
Greqia ndërkohë është fuqizuar. Me një prani ushtarake amerikane, ajo po e “shkatërron” Turqinë në mënyrë strategjike, veçanërisht pas vendimit të fundit të SHBA-së për heqjen e embargos së armëve ndaj Republikës së Qipros, raporton abcnews.al.
Heqja e embargos zvogëlon barrën e Greqisë si garantues ushtarak i Qipros dhe forcon pozicionin e saj kundër Turqisë në Detin Mesdhe lindor, ku turqit kanë kryer shpime nafte dhe gazi pavarësisht kundërshtimit nga ana e Greqisë.
Por këto zhvillime kanë pasoja.
Ujërat territoriale greke janë tashmë një objektiv i forcave anti-amerikane globale dhe rajonale.
Tensionet midis Greqisë dhe Turqisë nuk janë të reja, por e ardhmja nuk mund të ndërtohet mbi problemet e të shkuarës. Për një stabilitet më të madh rajonal, mosmarrëveshjet nuk mund të lihen të pazgjidhura për një kohë të pacaktuar.
Militarizimi i ishujve të Egjeut dhe kufizimi i Detit Mesdhe lindor në një Turqi tashmë të tensionuar me siguri do të përkeqësojë marrëdhëniet. Politikat e sigurta të Turqisë në dekadën e fundit shkaktuan shumë konflikte të paparashikuara për vendin dhe politika të ngjashme mund të kenë pasoja për Greqinë në të ardhmen.
Me afrimin e shpejtë të zgjedhjeve, tensionet dhe retorika hiper-nacionaliste janë rritur në të dy vendet.
Të dyja vendet duhet të fokusoheshin në interesat e përbashkëta dhe të kenë besim reciprok në një rajon tashmë të përfshirë nga një sërë konfliktesh të vazhdueshme.
