Kur dëgjoi trokitjet në derën e saj në orën 5:30 të mëngjesit, Yulia Olkhovska e dinte se kush do ta priste në errësirën para agimit jashtë. Por ajo ishte ende e tmerruar.
Gazetarja, e cila punon për gazetën Melitopolski Vedomosti (MV), u ngarkua në një fugon dhe u dërgua me shpejtësi në redaksinë e saj të zbrazët, e cila ishte kapur nga forcat ruse. Në një skenë surreale, ajo tha se ishte ulur në zyrën e redaksisë së saj dhe e morën në pyetje për pesë orë.
“Ata më thanë, diçka si, ‘Një jetë e re po fillon këtu, dhe ju ndoshta do të jeni të interesuar të merrni pjesë në ndërtimin e kësaj jete të re. Jo të uleni diku mënjanë, por të jeni në qendër. Ne jemi duke ju dhënë një mundësi për të punuar. Ne kemi nevojë për njerëz objektivë, të cilët mund të shkruajnë, për të dokumentuar këtë jetë të re'”, tha Olkhovska për CNN në një telefonatë të fundit.
Kur gazetarja e bëri të qartë se ajo nuk do të bashkëpunonte, rusët — njëri prej të cilëve ishte prezantuar si anëtar i administratës së re civilo-ushtarake — u përgjigjën me gjakftohtësi. “Më thanë se e kuptuan që isha e frikësuar, pak e hutuar dhe nuk kërkuan një përgjigje të menjëhershme nga unë. Më ofruan të mendoja pak më shumë”, kujton ajo.
Një javë pas lirimit të saj, Olkhovska ende pret me ankth një tjetër trokitje në derën e saj. Pasi ajo dhe disa nga kolegët e saj në MV — ndër mediat më të njohura të lajmeve në qytetin me 150,000 banorë — u rrëmbyen, drejtori i përgjithshëm i Holdingut mediatik vendosi të ndalojë publikimin në shtyp dhe në internet. Është një lëvizje që organizatat e tjera të mëdha mediatike në rajon janë detyruar të bëjnë, pasi peshojnë zgjedhjen e pamundur midis mbrojtjes së njerëzve të tyre dhe raportimit mbi kërcënimin me të cilin ata dhe qytetarët e tjerë përballen tani. Qasja në disa faqe interneti është bllokuar.
Mbulimi i tyre është zëvendësuar me propagandën ruse, të transmetuar nga kullat televizive lokale, në stacionet radiofonike dhe kanalet Telegram.
Në Melitopol, Kherson dhe zona të tjera që tani janë nën kontrollin rus, ukrainasit po luftojnë kundër, duke dalë në rrugë në shenjë proteste, duke ngritur alarmin për ndalime arbitrare, si dhe për dezinformimin, dhe duke hequr dorë nga mjeshtëria e Moskës në manipulim. Ata kanë nënvizuar gjithashtu një realitet të zymtë për Putinin, i cili besonte se do ta fitonte këtë luftë me shpejtësi: Edhe nëse ai triumfon në fushën e betejës, mbajtja e fitimeve është shumë më pak e sigurt. Ukrainasit që u mblodhën në një revolucion pro-demokracisë në vitin 2014 janë ngurtësuar kundër Rusisë gjatë tetë viteve të fundit dhe nuk tregojnë shenja të tërheqjes.
Por ata që po i rezistojnë pushtimit rus po paguajnë një çmim tepër të lartë.
“Shumë njerëz aktivë, si vullnetarë, kanë ndërruar vendbanimin sepse është shumë e rrezikshme të jesh në shtëpi. Adresat e tyre u bënë të njohura shpejt nga pushtuesit dhe ata vijnë në shtëpitë e tyre. Ata janë në kërkim, janë rrëmbyer. Disa janë Lirohet si unë, së shpejti, pas marrjes në pyetje, dhe disa janë rrëmbyer për një kohë të gjatë”, tha Olkhovska.
“Shumë njerëz të rregullt po merren. Ne nuk i dimë as emrat. Sepse njerëzit janë të frikësuar dhe nuk i drejtohen mediave për të raportuar rrëmbimin e të dashurve të tyre.”
Kherson, në lumin Dnieper pranë Detit të Zi, ishte një nga qytetet e para të mëdha që ra në duart e forcave pushtuese ruse më 2 mars. Në javët që pasuan, banorët e tij janë mbledhur në mënyrë rutinore në Sheshin e Lirisë, në zemër të qytetit port, për të sfiduar autoritetin e tyre të ri.
Më 22 mars, Oksana shkoi atje me burrin e saj Dmitry Afanasyev, i cili është anëtar i këshillit të rrethit Korabelny të Khersonit, dhe vajzën e tyre të rritur, për t’u bashkuar me një demonstratë në mbështetje të Ukrainës. Por tubimi u përkeqësua shpejt, me rusët që gjuajtën me plumba gome dhe përdorën gaz lotsjellës për të shpërndarë turmat. Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky ka akuzuar forcat ruse se kanë qëlluar kundër njerëzve të paarmatosur, duke protestuar në mënyrë paqësore për lirinë e tyre në Kherson. “Ushtarët rusë as nuk e dinë se si është të jesh i lirë,” tha ai.
Pas shpërthimit të dhunës, familja Afanasyev u largua me shpejtësi nga vendi i ngjarjes dhe ishte në një rrugë anësore kur Oksana tha se ushtarët rusë u ngjitën pranë tyre me një furgon dhe u përpoqën ta kapnin atë. Dmitry, i cili është një atlet i njohur ukrainas i taekëondo-së dhe trajner i ekipit kombëtar, u godit me shkelm në fytyrë, por në një farë mënyre arriti t’i shmangej kapjes së tyre.
Në shtëpinë e tyre disa orë më vonë, rreth orës 6 pasdite, duke u kujdesur për fytyrën e fryrë dhe të gjakosur të burrit të saj, Oksana tha se dhjetëra rusë të veshur me rroba ushtarake u rrokullisën jashtë në disa kamionë. Ata bastisën shtëpinë e Afanasyevit, duke gjetur dokumentet e Dmitrit, ID-në e këshillit dhe mallra nga partia e tij e Solidaritetit Evropian, përpara se ta tërhiqnin zvarrë nga dera. Ajo tha se rusët u kthyen të nesërmen për të kontrolluar sërish shtëpinë e tyre, duke i premtuar se do ta lironin burrin e saj atë mbrëmje. Por gati një javë më vonë ai është ende i zhdukur.
Në ditët pas rrëmbimit të tij, Oksana shkoi në një spital lokal dhe një burg për t’u përpjekur të bashkonte atë që kishte ndodhur me burrin e saj. Tani ajo qëndron në shtëpi, duke pritur në telefon për ndonjë lajm.
“Kam frikë për jetën time dhe kam frikë të dal jashtë”, tha ajo për CNN.
Misioni i Monitorimit të të Drejtave të Njeriut të Kombeve të Bashkuara në Ukrainë i tha CNN të hënën se kishte regjistruar të paktën 45 raste të zhdukjeve dhe ndalimeve që nga fillimi i luftës, të zyrtarëve lokalë, aktivistëve, gazetarëve dhe civilëve. Disa janë marrë gjatë protestave kundër pushtimit rus ose për shprehjen e hapur të mbështetjes së tyre për Ukrainën, tha një zëdhënës i misionit. Një pjesë e vogël janë lëshuar më pas, tha zëdhënësi, megjithëse numrat e saktë janë ende duke u verifikuar nga misioni.
Familjeve shpesh u mohohet çdo informacion për fatin e atyre që mbahen peng. Dhe shumica janë shumë të tmerruar për të folur për zhdukjen e të afërmve të tyre, nga frika se kjo mund të shkaktojë një reagim kundër tyre ose të dashurve të tyre.
“Ata që janë në territoret e pushtuara, ata [rusët] përpiqen t’i trembin me këtë terror kundër njerëzve aktivë lokalë, zyrtarëve lokalë, këshilltarëve dhe kryetarëve të bashkive. Është një fushatë terrori, duke u përpjekur të shtypin njerëzit që lëvizin kundër okupimit,” ligjvënësi ukrainas. Oleksiy Honcharenko, një anëtar i partisë së Solidaritetit Evropian të Dmitry, tha në një telefonatë me CNN për ndalimin e kolegut të tij.
Në mbrëmjen e zhdukjes së Dmitry, zëvendëskryeministrja e Ukrainës Iryna Vereshchuk tha në një fjalim televiziv se rusët e përfshirë në rrëmbimin dhe torturimin e ukrainasve do të mbaheshin përgjegjës për krimet e tyre.
“Ditët e fundit kam marrë shumë mesazhe nga njerëz që kanë arritur të shpëtojnë nga robëria e pushtuesit. Ata raportojnë raste masive të torturave të të burgosurve. Dua të theksoj publikisht se do të gjejmë çdo ushtarak rus dhe çdo bashkëpunëtor që kryen krimet e luftës dhe t’i sillni para drejtësisë në gjykatën e Hagës dhe gjykatat e tjera”, tha ajo.
