Investigim nga Timoni.al
Në redaksinë e portalit tonë ka mbërritur një denoncim që hedh dritë mbi një realitet të errët të tregut shqiptar të miellit. Një punonjës i një fabrike të madhe përpunimi në Tiranë, që prej vitesh furnizon tregun me qindra tonë produkt çdo muaj, ka vendosur të flasë, duke prishur murin e heshtjes që për vite ka mbuluar industrinë më delikate në vend — atë që ushqen çdo familje shqiptare.
Në dëshminë e tij, ky punonjës tregon se çdo ditë në magazinat e fabrikave shqiptare mbërrijnë ngarkesa mielli nga vende të ndryshme të rajonit dhe më gjerë. Ai thotë se një pjesë e tyre mbërrijnë me dokumente të paqarta, analiza të paplota dhe në disa raste, pa asnjë certifikatë që të dëshmojë se produkti përmbush standardet e sigurisë ushqimore. “Ka raste që dokumentet janë në gjuhë të huaj dhe askush nuk i kontrollon. Mjafton që ngarkesa të vijë me një fletë shoqëruese dhe ajo hyn në prodhim. Mielli përzihet, etiketohet dhe dërgohet për treg”, shkruan ai në mesazhin e mbërritur në redaksi. Dëshmia është tronditëse sepse vjen nga brenda sistemit, nga një njeri që e njeh procesin dhe që e sheh çdo ditë sesi funksionon zinxhiri që nga hyrja e lëndës së parë deri te buka që del nga furra.
Sipas tij, mielli shpesh vjen nga importe të mëdha ku standardet nuk janë të njëjta me ato që kërkon ligji shqiptar. Disa ngarkesa, sipas dëshmisë, janë refuzuar nga laboratorët e huaj, por përfundojnë në tregun vendas përmes rrugëve të ndërmjetme. Ai pranon se punonjësit flasin për këtë mes tyre, por askush nuk guxon të ngrejë zërin. “Nëse hap gojën, nesër s’je më në punë. Të gjithë e dimë, por heshtim. Për ne është punë, për qytetarët është ushqim”, shkruan ai.
Tregu shqiptar i miellit është ndër më të mëdhenjtë në rajon në raport me popullsinë. Çdo vit, importohen me mijëra tonë produkt që më pas shpërndahet nëpër fabrika, furra dhe tregje të vogla. Por, ndërsa importet rriten, kontrolli shtetëror mbetet i kufizuar. Autoriteti Kombëtar i Ushqimit ka pranuar në mënyrë të përsëritur se nuk ka kapacitete për të analizuar çdo ngarkesë që hyn në vend. Analizat laboratorike bëhen në mënyrë të pjesshme, në bazë të riskut, por jo për çdo sasi që hyn në treg. Kjo krijon një boshllëk të rrezikshëm: një pjesë e konsiderueshme e miellit që përdoret për bukën tonë të përditshme nuk i nënshtrohet asnjë analize reale për cilësi apo siguri.
Në terren, furrtarët ndiejnë pasojat. Ata janë dëshmitarë të parë të ndryshimeve të cilësisë. “Buka s’ka më shijen e dikurshme. Ka ditë që brumi nuk fryhet si duhet, ngjyra është e zbehtë, shija pa jetë. Kjo nuk vjen nga furrat, vjen nga mielli”, thotë një furrtar në Tiranë që ka mbi 20 vjet përvojë. Këto sinjale që vijnë nga baza tregojnë se diçka nuk shkon në zinxhirin e furnizimit.
Ekspertët e ushqimit paralajmërojnë se mielli i cilësisë së ulët nuk është vetëm një problem estetik apo ekonomik. Ai mund të përmbajë sasi të larta mykotoksinash, pesticide apo metale të rënda, të cilat nuk zhduken gjatë pjekjes. Sipas teknologëve ushqimorë, konsumimi i zgjatur i produkteve të tilla mund të ketë pasoja serioze për shëndetin publik, nga çrregullime hormonale e deri te sëmundje kronike. Këto janë rreziqe që nuk shihen menjëherë, por që godasin në afat të gjatë.
Ndërkohë, mungesa e transparencës mbetet problem themelor. Asnjë institucion publik nuk publikon rregullisht listat e kontrolleve, rezultatet e analizave apo kompanitë që kanë shkelje. Kërkesat për informacion publik, sipas organizatave të shoqërisë civile, shpesh refuzohen me justifikimin e “sekretit tregtar”. Në vendet ku siguria ushqimore është prioritet, çdo qytetar mund të kontrollojë online se cili produkt ka kaluar analizat dhe cili jo. Në Shqipëri, qytetarët mbeten në errësirë.
Denoncimi që ka mbërritur në redaksi ka hapur një debat të fortë mbi mënyrën si kontrollohet produkti më bazik i jetesës. Nëse ajo që thotë punonjësi është e vërtetë, atëherë në zinxhirin e prodhimit ka një hallkë të kalbur – një kombinim mes mungesës së përgjegjësisë dhe mungesës së kontrollit. Dhe kjo duhet të shqetësojë çdo institucion, nga AKU te Prokuroria, sepse kur siguria ushqimore dështon, dështojnë të gjitha politikat publike që lidhen me shëndetin.
Në fund, ky shkrim nuk është një akuzë, por një thirrje. Një thirrje për transparencë, për hetim dhe për përgjegjësi. Buka që hamë çdo ditë nuk duhet të jetë një bast me shëndetin tonë. Një vend që nuk garanton cilësinë e miellit me të cilin ushqehet popullsia e vet, nuk mund të pretendojë se ka një shtet funksional. Heshtja e institucioneve është bashkëfajtore, dhe çdo ditë që kalon pa hetim, është një ditë ku qytetarët mbeten të pambrojtur përballë një rreziku që nuk e shohin, por që mund ta ndiejnë në çdo kafshatë.
Denoncimi: “Na vjen miell pa certifikata të qarta, dhe ne e përziejmë me të tjerë për të fshehur cilësinë”
Në mesazhin e mbërritur në redaksi, punonjësi shkruan:
“Kam mbi pesë vjet që punoj në fabrikën e “Miell Tirana”. Prej shumë futen ngarkesa nga jashtë që vijnë me dokumente shumë të paqarta. Ka raste që certifikatat laboratorike janë në gjuhë të huaj, pa vulë origjinale, dhe askush nuk i verifikon. Mielli që është më i dobët, shpesh përzihet me sasi më të mira që të dalë ‘në rregull’ në analizat bazë. Kjo ndodh rregullisht. Punonjësit e dinë, por askush nuk flet sepse kemi frikë për vendin e punës.”
Ky dëshmi, nëse konfirmohet nga institucionet, ngre një çështje të rëndë sigurie ushqimore që prek drejtpërdrejt shëndetin e qytetarëve dhe integritetin e tregut.
Institucionet heshtin – AKU pa kapacitete për çdo analizë
Autoriteti Kombëtar i Ushqimit (AKU) ka pranuar në raste të mëparshme se nuk mund të analizojë çdo ngarkesë që hyn në vend, duke lënë shumë ngarkesa të kalojnë vetëm me kontroll dokumentar.
Një zyrtar i institucionit, që foli për [portalin tuaj] në kushte anonimiteti, deklaroi:
“Ne nuk kemi kapacitete laboratorike për çdo import. Shpesh testohen vetëm mostrat rastësore. Nëse dokumentet janë në rregull, ngarkesa lejohet të hyjë.”
Ky boshllëk në kontroll i hap rrugë abuzimeve, ku kompanitë mund të importojnë miell të lirë dhe me cilësi të dyshimtë, ta përziejnë dhe ta shesin si produkt të rregullt në treg.
Zërat nga tregu: “Buka s’ka më as shijen, as ngjyrën që kishte”
Furrtarë në disa zona të Tiranës dhe Durrësit kanë vënë re ndryshime në cilësinë e bukës. Njëri prej tyre, që pranoi të flasë me kusht anonimiteti, shprehet:
“Ka ditë që buka del shumë e bardhë, si plastike, nuk fryhet si duhet. Kjo ndodh vetëm kur mielli është i përzier ose me përmbajtje të ulët proteine. Në disa raste na vjen nga i njëjti furnizues, Miell Tirana.”
Ekspertët paralajmërojnë për pasoja shëndetësore
Sipas teknologut ushqimor Dr. Arben Çela, nëse mielli nuk i nënshtrohet analizave të plota për mykotoksina, metale të rënda dhe pesticide, konsumimi i tij në mënyrë të vazhdueshme mund të ketë pasoja serioze:
“Toksinat që ndodhen në miell të kontaminuar nuk zhduken gjatë pjekjes. Ato grumbullohen në trup dhe shkaktojnë probleme afatgjata në sistemin nervor, mëlçi dhe veshka.”
Kërkesa për hetim
Redaksia jonë i ka drejtuar një kërkesë zyrtare Autoritetit Kombëtar të Ushqimit dhe Drejtorisë së Doganave për të marrë informacion mbi analizat laboratorike të miellit të importuar nga “Miell Tirana” në gjashtëmujorin e fundit.
Deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi, asnjë institucion nuk ka kthyer përgjigje.
