Në tregun shqiptar të bulmetit, kompania “Erzeni” ka ndërtuar një imazh të rremë të bazuar mbi reklama të shtrenjta, marketing të stërmunduar dhe një narrativë të sajuar se është një “kampion” i prodhimit vendas. Në realitet, pas kësaj fasade fshihet një histori e rëndë e evazionit fiskal masiv, mashtrimit të konsumatorëve dhe abuzimit sistematik me punonjësit. Fakti që ky biznes vijon të operojë i paprekur tregon jo vetëm fuqinë e lidhjeve politike që ka, por edhe kapjen e thellë të institucioneve tatimore dhe mosfunksionimin e shtetit ligjor në Shqipëri.
Sipas dëshmive të shumta të punonjësve aktualë dhe ish-punonjësve, “Erzeni” përdor një skemë të qartë të pagave të dyfishta: gjysma e pagës transferohet përmes bankës dhe pjesa tjetër jepet në dorë, pa u deklaruar. Kjo do të thotë që për çdo punonjës, kompania shmang pagesën e sigurimeve shoqërore, sigurimeve shëndetësore dhe tatimit mbi të ardhurat për gjysmën e pagës reale. Ky mekanizëm jo vetëm që është i paligjshëm, por është edhe një formë e pastër vjedhjeje ndaj shtetit dhe një atentat ndaj të ardhmes së vetë punonjësve. Në momentin kur ata do të dalin në pension, do të përballen me pension minimal, sepse pagesat e sigurimeve të tyre janë bërë vetëm për gjysmën e të ardhurave reale.
Nga llogaritjet e bëra mbi këtë praktikë, vlera e evazionit fiskal të “Erzenit” arrin deri në 20 milionë euro. Për të pasur një krahasim, kompania “Allgjata” u kontrollua dhe u penalizua për një evazion rreth 10 milionë euro, pra gjysma e shifrës që prodhon skema e “Erzenit”. Pavarësisht kësaj, ndaj “Erzenit” nuk ka patur asnjë kontrol serioz dhe asnjë procedurë penalizuese. Pyetja është: si shpjegohet ky standard i dyfishtë? Përse një kompani dënohet dhe tjetër jo? Përgjigjja është e hidhur, por e qartë — lidhjet e forta politike dhe financiare të pronarëve të “Erzenit” me segmente të pushtetit i bëjnë ata të paprekshëm.
Problemet nuk ndalen tek evazioni. Ka prova dhe dëshmi të shumta që “Erzeni” përdor qumësht pluhur të importuar dhe vaj palme në produktet e tij, dy përbërës që nuk kanë vend në një bulmet cilësor. Përveç mashtrimit të konsumatorit, këto përbërës, sidomos vaji i palmës, kanë pasoja të dëmshme afatgjata për shëndetin, veçanërisht kur përdoren në sasi të mëdha dhe pa transparencë. Një produkt që shitet si “djathë i freskët” ose “kos natyral” nuk mund të përmbajë vaj palme dhe qumësht pluhur të importuar nga tregje të lira ku standardet e kontrollit janë minimale.
Punonjës nga linja e prodhimit tregojnë se kazanët e përpunimit mbushen çdo ditë me këta përbërës të importuar nga tregje të dyshimta dhe se etiketa “e freskët” është vetëm një mashtrim marketingu. Ata e dinë se çfarë ndodh brenda, por janë të frikësuar të flasin publikisht sepse humbja e vendit të punës dhe presioni janë të garantuara.
Ndërkohë, Tatimet mbyllin sytë. Kjo nuk është thjesht neglizhencë administrative, por një shkelje direkte e ligjit dhe një akt bashkëpunimi me evazionin. Në çdo vend normal, një skemë e tillë pagash të dyfishta dhe përdorimi i përbërësve të ndaluar do të sillte jo vetëm gjoba të rënda, por edhe hetim penal dhe sekuestrim të pasurisë. Në Shqipëri, Tatimet shfaqen si “luanë” kur bëhet fjalë për bizneset e vogla, por bëhen “mace” të heshtura përballë oligarkëve të lidhur me pushtetin.
Ky standard i dyfishtë dëmton të gjithë: dëmton konkurrencën e ndershme duke i detyruar prodhuesit e tjerë të punojnë në kushte të pabarabarta, dëmton buxhetin e shtetit duke i hequr miliona euro çdo vit, dëmton punonjësit duke i lënë pa të drejta sociale dhe dëmton qytetarët që konsumojnë produkte të dyshimta. Kjo nuk është vetëm çështje ekonomike, por një problem serioz shëndetësor dhe moral.
Në fund, pyetja që duhet të bëhet është kjo: kur do të veprojë SPAK? Kur do të hetojë një kompani që i ka vjedhur shtetit miliona euro, ka mashtruar konsumatorët dhe ka shfrytëzuar punonjësit për vite me radhë? Deri kur Tatimet do të jenë selektive dhe do të mbajnë në lojë vetëm ata që kanë mbrojtjen e pushtetit? Nëse nuk ka përgjigje të qarta dhe veprime konkrete, atëherë nuk mund të flasim për shtet ligjor, por për një treg të kapur ku rregullat vlejnë vetëm për ata që nuk kanë lidhjet e duhura.
Evazioni i pagave – 20 milionë euro të vjedhura nga shteti
Sipas punonjësve, gjysma e pagës deklarohet në bankë, gjysma tjetër jepet “në dorë”. Për pasojë, kompania shmang pagesën e sigurimeve shoqërore dhe tatimeve për pjesën më të madhe të pagës reale. Përfitimi? Rreth 20 milionë euro në vit që nuk shkojnë as te pensionet, as te shërbimet publike, por në xhepat e drejtuesve.
Krahasojeni me rastin e “Allgjatës”, ku u zbuluan 10 milionë euro evazion dhe autoritetet ndërhynë menjëherë. Tek “Erzeni”? Asnjë kontroll serioz nga Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve. Pse ky standard i dyfishtë?
Mashtrimi me produktet – qumësht pluhur dhe vaj palme për shqiptarët
Punonjës të linjës së prodhimit pohojnë se brenda djathit e kosit që shiten si “nga qumështi i freskët” përdoret qumësht pluhur i importuar dhe vaj palme për të rritur yndyrën. Këto përbërës jo vetëm që mashtrojnë konsumatorin, por dëmtojnë shëndetin publik.
Mbrojtja nga lart – një mur që Tatimet nuk e kalojnë
Në 12 vite aktivitet, sipas punonjësve, “Erzeni” nuk ka pasur asnjë kontroll të thelluar tatimor. Në Shqipëri, kjo nuk ndodh rastësisht. Lidhjet me pushtetarë e zyrtarë të lartë duket se e kanë bërë kompaninë të paprekshme. Në vend që Drejtoria e Tatimeve të mbrojë interesin e shtetit, po mbron një biznes që grabit shtetin dhe helmon konsumatorin.
SPAK, koha për veprim
Kur një kompani i merr shtetit miliona euro, mashtron qytetarët dhe shkel ligjin në mënyrë sistematike, kjo nuk është më çështje “administrative” — është krim ekonomik. SPAK duhet të nisë menjëherë hetimin, jo vetëm për kompaninë “Erzeni”, por edhe për drejtuesit e Tatimeve që kanë mbyllur sytë për vite të tëra.
Pyetja që pret përgjigje
Sa merr “nën dorë” drejtori i Tatimeve për të mos parë këtë evazion? Dhe më e rëndësishmja: kur do të vendosë drejtësia shqiptare që ligji të vlejë edhe për “Erzenin”?
Në një vend normal, pronat e kompanisë do ishin sekuestruar, drejtuesit para gjykatës, dhe shëndeti i qytetarëve do mbrohej. Në Shqipëri, për momentin, mjafton të kesh miqtë e duhur që Tatimet të kthejnë kokën nga ana tjetër.
