SHBA- Google ka pranuar se sistemi i saj i paralajmërimit të hershëm për tërmetet dështoi të njoftonte me saktësi njerëzit gjatë tërmetit vdekjeprurës të vitit 2023 në Turqi. Dhjetë milionë njerëz brenda një rrezeje 98 miljesh nga epiqendra mund të kenë marrë alarmin e nivelit më të lartë të Google, duke dhënë deri në 35 sekonda paralajmërim për të gjetur siguri.
Në vend të kësaj, u dërguan vetëm 469 paralajmërime “Merrni masa” për tërmetin e parë me magnitudë 7.8. Google tha se gjysmë milioni njerëzve iu dërgua një paralajmërim i nivelit më të ulët, i cili është projektuar për “dridhje të lehtë” dhe nuk i njofton përdoruesit në të njëjtën mënyrë të dukshme.
Sistemi funksionon në pajisjet Android, të cilat përbëjnë më shumë se 70% të telefonave në Turqi. Më shumë se 55,000 njerëz vdiqën kur dy tërmete të mëdha goditën Turqinë juglindore më 6 shkurt 2023, dhe më shumë se 100,000 u plagosën. Shumë prej tyre flinin në ndërtesat që u shembën përreth tyre kur goditën dridhjet. Sistemi i paralajmërimit të hershëm i Google ishte në vend dhe transmetohej drejtpërdrejt ditën e tërmeteve megjithatë, ai nënvlerësoi fuqinë e tyre.
“Ne vazhdojmë ta përmirësojmë sistemin bazuar në atë që mësojmë në çdo tërmet”, tha një zëdhënës i Google.
Si funksionon
Sistemi i Google, i quajtur Android Earthquake Alerts (AEA), është në gjendje të zbulojë dridhjet nga një numër i madh telefonash celularë që përdorin sistemin operativ Android. Meqenëse tërmetet lëvizin relativisht ngadalë nëpër tokë, mund të dërgohet një paralajmërim.
Paralajmërimi më serioz i Google quhet “Ndërmerr Veprim”, i cili aktivizon një alarm të lartë në telefonin e një përdoruesi, duke anashkaluar një cilësim “Mos shqetëso”,dhe duke mbuluar ekranin e tij. Ky është paralajmërimi që supozohet t’u dërgohet njerëzve kur zbulohen dridhje më të forta që mund të kërcënojnë jetën njerëzore.
AEA ka gjithashtu një paralajmërim më pak serioz “Kini kujdes“, i projektuar për të informuar përdoruesit për dridhje të mundshme më të lehta. Alarmi “Ndërmerr Veprime” ishte veçanërisht i rëndësishëm në Turqi për shkak të lëkundjeve katastrofike dhe për shkak se tërmeti i parë goditi në orën 04:17, kur shumë përdorues ishin në gjumë. Vetëm një alarm më serioz do t’i kishte zgjuar ata.
‘Kufizime’
Studiuesit e Google kanë shkruar në revistën Science detaje rreth asaj që shkoi keq, duke përmendur “kufizime në algoritmet e zbulimit”. Për tërmetin e parë, sistemi vlerësoi dridhjen midis 4.5 dhe 4.9 në shkallën e magnitudës së momentit (MMS) kur në të vërtetë ishte 7.8. Një tërmet i dytë i madh më vonë atë ditë u nënvlerësua gjithashtu, me sistemin që këtë herë dërgoi alarme “Ndërmerr veprim” në 8,158 telefona dhe alarme “Ji vigjilent” në pak më pak se katër milionë përdorues.
Pas tërmetit, studiuesit e Google ndryshuan algoritmin dhe e simuluan përsëri tërmetin e parë. Këtë herë, sistemi gjeneroi 10 milionë alarme “Ndërmerr Veprime” për ata që ishin në rrezik më të madh – dhe 67 milionë alarme të tjera “Ji vigjilent” për ata që jetojnë më larg epiqendrës.
“Çdo sistem paralajmërimi i hershëm për tërmete përballet me të njëjtën sfidë – akordimin e algoritmeve për ngjarje me magnitudë të madhe”, tha Google për BBC-në.
Google thotë se sistemi supozohet të jetë plotësues dhe nuk zëvendëson sistemet kombëtare. Megjithatë, disa shkencëtarë shqetësohen se vendet po i besojnë shumë teknologjisë që nuk është testuar plotësisht. Studiuesit e Google thonë se analiza pas ngjarjes e ka përmirësuar më mirë sistemin – dhe AEA ka publikuar alarme në 98 vende. BBC i ka kërkuar Google-it se si ka performuar AEA gjatë tërmetit të vitit 2025 në Myanmar, por ende nuk ka marrë një përgjigje.
