AUSTRI- Aplikacioni hapet normalisht. Videoja e parë ngarkohet. Megjithatë, kur shfleton më poshtë, nuk shfaqen video të tjera. TikTok është i bllokuar. Ky ka qenë realiteti për këdo që përpiqet ta përdorë aplikacionin në Shqipëri për rreth tre muaj.
Elind Selenica më tregon se si funksionon në telefonin e tij, ndërsa jemi ulur në një kafene në kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranë, në fund të majit. I duhen vetëm disa sekonda për të aktivizuar një VPN dhe për të përdorur përsëri TikTok-un. VPN-ja ndryshon adresën IP të telefonit të tij. Thënë më thjesht, është sikur të jetë në një shtet tjetër.
Ndalimi erdhi pas një ngjarje fatale në një shkollë në Tiranë. Dy nxënës u konfliktuan me njëri-tjetrin edhe në platformën e TikTok. Në nëntor 2024, njëri prej nxënësve goditi tjetrin me thikë. Viktima ishte 14 vjeç. Qeveria shqiptare u përgjigj me një ndalim kombëtar të TikTok, deri më tani i vetmi vend në Evropë që e ka bërë këtë. Ndërsa diskutimet dhe debatet rreth ndalimeve dhe kufizimeve të TikTok janë një çështje globale, qasja rigoroze e qeverisë shqiptare është, deri më tani, një incident i izoluar.
Për kryeministrin e Shqipërisë Edi Rama, aplikacioni kinez TikTok është qartësisht fajtor për incidentin. “TikTok është hajduti i lagjes dhe ne do ta ndalojmë këtë hajdut nga lagjja jonë për një vit”, tha ai, duke justifikuar ndalimin. Të rinjtë po radikalizohen në aplikacion dhe kanë më shumë gjasa të zhvillojnë tendenca të dhunshme, tha ai – edhe pse autoriteti rregullator i medias në Shqipëri kishte hyrë tashmë në një bashkëpunim me TikTok për të rregulluar përmbajtjen e tij.
Qeveria pretendoi se kishte zhvilluar konsultime me mësuesit dhe prindërit. Sipas anketës, 90% e prindërve që morën pjesë në anketë mbështetën ndalimin e TikTok. Nuk ka të dhëna zyrtare të diskutimeve dhe vetë anketa nuk ishte transparente. Prandaj, kritikët e shohin këtë si një justifikim të kotë dhe të dobët për ndalimin e përdorimi të aplikacionit.
TikTok do të vazhdojë të përdoret
Po sikur askush të mos i përmbahet ndalimit? Shumica e njerëzve në Tiranë vazhdojnë ta përdorin aplikacionin si zakonisht – vetëm me një lidhje VPN, si Alex. I riu shqiptar shërben në tavolina në një bar në Tiranë në mbrëmje. Edhe atje, shpesh takon të rinj që përdorin TikTok. Alex thotë se pothuajse të gjithë përreth tij – të rinj dhe të vjetër njësoj – e ndërruan shpejt këtë qasje. “Pothuajse askush që njoh mendon se ndalimi është një gjë e mirë”, thotë 21-vjeçari. “Ka shumë mënyra se si qeveria mund të investojë në të ardhmen e brezit të ri. Për shembull, përmes arsimit ose promovimit të infrastrukturës sociale.”
Erion Veliaj demonstron se sa seriozë janë politikanët shqiptarë në lidhje me ndalimin. Kryetari i Bashkisë së Tiranës dhe kolegu i partisë së Edi Ramës ka qenë në paraburgim që nga shkurti. Ai po hetohet për korrupsion dhe pastrim parash. Video të reja të tij me mesazhe politike shfaqen disa herë në javë në llogarinë e tij në TikTok.
Rastësisht, ndalimi i TikTok erdhi dy muaj para zgjedhjeve parlamentare. Edi Rama dhe Partia Socialiste përcaktuan tonin në median tradicionale. Partitë më të vogla ankohen se nuk ftohen në emisione gjatë fushatave zgjedhore. Përndryshe, ka edhe raportime të përsëritura për korrupsion politik. Prandaj, fitorja zgjedhore e Ramës nuk ishte surprizë për shumë ekspertë (më shumë informacion mbi këto zgjedhje mund të gjendet në seksionin “Fakte dhe Shifra”).
Partitë më të vogla arritën të arrinin te votuesit vetëm përmes fushatave në rrugë ose mediave sociale, duke akuzuar regjimin për bllokimin e TikTok për arsye thjesht oportuniste politike.
Barrierë si një bombë tymi
“Por pse dikush që ndihet kaq rehat dhe e di se do të fitojë do të përdorë një taktikë të tillë për të arritur një fitore elektorale që nuk i nevojitet?” pyet Daniel Prroni i Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) në një intervistë me WZ. Eksperti i gjen arsyet e vërteta diku tjetër.
Bëhet fjalë për shpërqendrim. “Po e ndalojnë TikTok-un në mënyrë që publiku të mund të përqendrohet tek ai dhe të injorojë të gjithë korrupsionin dhe sjelljen e keqe në politikat qeveritare”, thotë Prroni. Ne e zhvillojmë intervistën në qendër të qytetit. Ndërtesa të larta të sapo ndërtuara ngrihen përreth nesh – vështirë se ndonjë prej tyre është ndërtuar me qëllim shitjen. Shumica e tyre do të mbeten bosh.
Pas kësaj fshihen lidhje korruptive midis qeverisë dhe bandave kriminale. Vetëm midis viteve 2017 dhe 2019, thuhet se 1.6 miliardë euro janë kanalizuar në tregun e pasurive të paluajtshme në Shqipëri. Pjesa më e madhe e tyre ishte në para të gatshme. Paratë, të fituara përmes trafikut të drogës, për shembull, pastrohen në këtë mënyrë dhe parkohen në pasuri të paluajtshme. Gazetari Gjergj Erebara i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative e ka quajtur me shaka Tiranën “lavanderi e mafies”.
Edhe çështjet e sigurisë së fëmijëve, të cilat qeveria në të vërtetë donte t’i adresonte, janë lënë në hije nga ndalimi i TikTok. “As çështjet e dhunës ndaj të rinjve dhe as siguria e fëmijëve nuk janë zgjidhur. Diskutimi është zhvendosur në një drejtim krejtësisht tjetër”, kritikon Prroni. Ende nuk e dimë se çfarë ndodhi në rastin e fëmijës së vrarë. Rasti nuk është hetuar.
Shteti bëhet gjithnjë e më autoritar
Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë do të vendosë tani nëse ndalimi i TikTok kufizon aksesin në informacion dhe lirinë e shprehjes. Çështja u mor në shqyrtim në fillim të qershorit. Antikushtetuese apo jo, Prroni beson se kjo bie ndesh me negociatat e pranimit në BE që po zhvillon aktualisht Shqipëria.
“Vendet e vetme që kanë shpallur një ndalim të tillë të plotë për arsye të sigurisë publike ose moralit kanë qenë vende me një qëndrim të dyshimtë ndaj të drejtave të njeriut”, tha eksperti. Megjithatë, deri më tani nuk ka pasur asnjë reagim nga BE-ja, megjithëse Akti i Shërbimeve Dixhitale do të ofronte një model të mirë për rregullimin.
Në përgjithësi, atmosfera në Tiranë duket mjaft e qetë. Shumë ekspertë paralajmërojnë për një shtet gjithnjë e më autoritar që mund të nxjerrë në mënyrë arbitrare dekrete ose të ndalojë veprime të caktuara. Disa nga votat e zgjedhjeve të majit po rinumërohen dhe pritet një qeveri deri në shtator. Deri atëherë, njerëzit këtu do të vazhdojnë të hyjnë në aplikacion nëpërmjet VPN-së./WIENER ZEITUNG
