HAGË- Për Holandën, ky ishte operacioni më i madh i sigurisë në historinë e saj, për 32 shtetet anëtare të NATO-s, samiti i Hagës ishte gjithashtu historik. Pati momente të papritura qetësie midis vendimeve të rëndësishme mbi kërcënimin që vinte nga Rusia dhe rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes në nivele të papara që nga Lufta e Ftohtë.
Ja çfarë mësuam nga dy ditë të mbushura me emocione në Hagë.
Rritje e madhe e shpenzimeve për mbrojtje
Përfundimi kryesor është angazhimi i aleatëve për një objektiv prej 5% të shpenzimeve të mbrojtjes, që duhet të arrihet brenda një dekade. Është një kërcim i jashtëzakonshëm nga udhëzimi aktual prej 2%, i cili aktualisht nuk përmbushet as nga tetë anëtarë të NATO-s nga 32.
Vetëm 3.5% e kësaj shifre është menduar të arrihet tërësisht përmes shpenzimeve bazë të mbrojtjes për trupat dhe armët – ndërsa 1.5% e mbetur mund të përdoret për “shpenzime të lidhura me mbrojtjen”.
Dhe ky është një koncept mjaft i gjerë që mund të zbatohet për shpenzimet edhe nëse ato lidhen vetëm lirshëm me mbrojtjen: për sa kohë që përdoren për të “mbrojtur infrastrukturën tonë kritike, për të mbrojtur rrjetet tona, për të siguruar gatishmërinë dhe qëndrueshmërinë tonë civile, për të çliruar inovacionin dhe për të forcuar bazën tonë industriale të mbrojtjes”.
Arritja e objektivit prej 3.5% të shpenzimeve bazë të mbrojtjes do të jetë ende një kërkesë e rëndësishme për shumë vende të NATO-s, shumë prej të cilave aktualisht luhaten rreth vijës 2%. Planet për të arritur shifrën prej 5% do të duhet të dorëzohen çdo vit dhe do të duhet të ndjekin një “rrugë të besueshme dhe graduale”. Një rishikim do të zhvillohet në vitin 2029.
Një për të gjithë dhe të gjithë për një
Për aq kohë sa ka ekzistuar NATO, Neni Pesë i saj mbi mbrojtjen kolektive ka qenë një parim thelbësor që do të thotë se një sulm kundër një aleati konsiderohet një sulm ndaj të gjithëve.
Pra, kur Trump sugjeroi gjatë rrugës për në samit se kishte “përkufizime të shumta” të garancisë së sigurisë së ndërsjellë, kjo ishte një kujtesë për komentet që ai bëri gjatë fushatës zgjedhore vitin e kaluar, kur sugjeroi se nëse një vend nuk paguante shpenzimet e veta, “Unë nuk do t’ju mbroja, në fakt do ta inkurajoja Moskën të bënte çfarë të donte”.
Kjo marrëveshje e samitit duket se i jep fund çdo shqetësimi të mbetur në lidhje me qëllimet e Trump, sepse riafirmon “angazhimin tonë të palëkundur ndaj mbrojtjes kolektive”. “Unë mbështes Nenin Pesë, prandaj jam këtu”, u tha ai gazetarëve më pas.
Ky sigurim do të pritet mirë nga shtetet anëtare të NATO-s që shihen si nën kërcënimin më të madh, por gjithsesi ata i kanë paguar shpenzimet e tyre. Dhe Trump është rikthyer në Uashington me një marrëveshje që do të thotë se të gjitha shtetet e tjera anëtare kanë rënë dakord të rrisin shpenzimet e tyre gjithashtu.
Trump dhe lufta ruse
Çështja e Rusisë do të ishte gjithmonë e ndërlikuar. Shumica e vendeve të NATO-s, veçanërisht ato që janë afër kufirit rus, janë dakord se Moska mund të përbëjë një kërcënim të drejtpërdrejtë për to në të ardhmen e afërt; vetë Rutte ka thënë se Rusia mund të përdorë forcën ushtarake kundër aleancës brenda pesë vjetësh.
Deklarata e fundit të samitit të vitit të kaluar iu referua, me terma të qartë, disa herë “luftës brutale të agresionit” të Moskës. Por Trump ka pasur një qasje shumë më të butë ndaj Moskës dhe i ka rezistuar trajtimit të saj si një armik. Si i tillë, gjithmonë ka qenë e pamundur që ai të miratonte një deklaratë që e etiketonte Rusinë si fajtoren e qartë për luftën e përgjakshme të Ukrainës, e cila ka zgjatur tashmë më shumë se tre vjet.
Pra, ndërsa deklarata përmend “kërcënimin afatgjatë që paraqet Rusia për sigurinë euroatlantike” dhe riafirmon nevojën për t’i ofruar mbështetje të qëndrueshme Ukrainës, nuk ka ndonjë dënim specifik të Rusisë në komunikatë.
Spanja akuzohet nga Trump se dëshiron “një udhëtim falas”
Që nga përvoja e vështirë e Volodymyr Zelenskyy në Shtëpinë e Bardhë shkurtin e kaluar, udhëheqësit evropianë janë përpjekur të shmangin konfliktet me Donald Trump. Kryeministri socialist i Spanjës, Pedro Sanchez, shkoi në Hagë tashmë i zhytur në skandale politike të brendshme dhe priste një kohë të vështirë.
Spanja mban vendin e fundit në listën e shpenzimeve të NATO-s me 1.24% të prodhimit ekonomik për mbrojtjen. Ai erdhi në Hagë duke këmbëngulur se 2.1% ishte e mjaftueshme dhe u tha gazetarëve pas nënshkrimit të deklaratës së samitit se Spanja e konsideronte shumën “të mjaftueshme, realiste dhe të pajtueshme me modelin tonë shoqëror dhe shtetin e mirëqenies”.
Kryeministri spanjoll ishte dukshëm i ftohtë gjatë “fotos familjare”, duke preferuar të qëndronte në fund larg kolegëve të tij në NATO. Kishte sugjerime se ai ishte përpjekur shumë për të shmangur edhe Trumpin. Por Sanchez tashmë i kishte rënë në sy Trumpit dhe presidenti amerikan nuk po e pranonte këtë.
“Është e tmerrshme ajo që kanë bërë“, tha Trump, i cili akuzoi Madridin se po kërkon “një udhëtim të vogël falas”. “Po negociojmë me Spanjën për një marrëveshje tregtare, por do t’i bëjmë të paguajnë dyfish.”
Meqenëse Spanja është anëtare e Bashkimit Evropian, Trump do ta ketë të vështirë ta bëjë këtë – por Sanchez do të kthehet në Madrid i izoluar në NATO, si dhe duke luftuar në shtëpi.
Rutte dhe “problemet e tij me babain’
Askush nuk do të kishte qenë më i vetëdijshëm për rreziqet e mundshme të këtij samiti sesa Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, i cili ishte i përfshirë në një shkëmbim të habitshëm replikash me presidentin amerikan, në të cilin ai e quajti atë “baba”.
Rutte e kishte lavdëruar tashmë Trumpin në një mesazh privat për “veprimin vendimtar në Iran” që “asnjë president amerikan në dekada nuk mund ta kishte ndërmarrë”. Trump më pas i kishte postuar fjalët e tij në rrjetin e tij social dhe Rutte mohoi të ishte turpëruar. Por më pas, në një paraqitje të përbashkët me Trump të mërkurën, Rutte reagoi ndaj përshkrimit të Trump për luftën midis Izraelit dhe Iranit si “si dy fëmijë në oborrin e një shkolle” që kishin pasur një sherr të madh.
“Dhe pastaj babit ndonjëherë i duhet të përdorë gjuhë të ashpër që ata të ndalen.”
I pyetur nëse e kishte tepruar me lajkat e tij, Rutte tha se nuk mendonte kështu: “Mendoj se ai meriton të gjitha lavdërimet.”
Trump, i shoqëruar nga Sekretari i Shtetit Marco Rubio dhe Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth që qeshnin me të madhe, dukej i argëtuar nga e gjithë kjo: “Mendoj se ai më pëlqen, nëse jo… do të kthehem dhe do ta godas fort. Ai e bëri me shumë dashuri: ‘Babi, ti je babai im'”, qeshi ai./ BBC
