HAGË- Kanadaja dikur ishte problemi më i madh i NATO-s për shkak të shpenzimeve të saj të pamjaftueshme për mbrojtjen. Tani, në samitin e këtij viti, të gjithë bien dakord: Spanja është problemi, me Sllovakinë që vjen e dyta menjëherë në nxitjen e zemërimit midis anëtarëve të aleancës.
Këmbëngulja e fundit e kryeministrit spanjoll Pedro Sanchez se vendi i tij nuk ka nevojë të arrijë objektivin e ri të NATO-s për shpenzimet e mbrojtjes prej 5 përqind të PBB-së, dhe arritja e një përjashtimi në një marrëveshje mbi objektivin e shpenzimeve, e ka shndërruar Madridin në një nga të përjashtuarit e ri të aleancës.
“Nuk kam fjalë për të shprehur neverinë time”, tha në margjinat e samitit një zyrtar evropian i mbrojtjes, i cili mbetet anonim.
Sanchez u pasua nga kryeministri sllovak Robert Fico të hënën, i cili postoi në X se vendi i tij “ka përparësi të tjera në vitet e ardhshme përveç armatimit” dhe mund t’ia dalë pa rritur shpenzimet.
Në samitin e vitit të kaluar në Uashington, zhgënjimi me shpenzimet kanadeze të mbrojtjes ishte i lartë, me Otavën që thjesht refuzoi të rriste buxhetin e saj të mbrojtjes diku afër udhëzimit të NATO-s prej 2 përqind të PBB-së. Qeveria e re e kryeministrit Mark Carney është zotuar për 9 miliardë dollarë shtesë në shpenzime mbrojtëse , duke e çuar më në fund vendin në 2 përqind dhe duke e nxjerrë atë nga skeleti i aleancës.
Një samit pa shumë zhurmë
Refuzimet e minutës së fundit nga Spanja dhe Sllovakia erdhën në fillim të një samiti që udhëheqja e NATO-s ka bërë çmos ta mbajë larg dramave. Kjo një kujtesë për botën se një aleancë me 32 vende mund të jetë e padisiplinuar, veçanërisht kur bizneset e NATO-s përballen me prioritetet e shpenzimeve të brendshme.
Refuzimet vijnë gjithashtu vetëm disa orë përpara se Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, të zbarkojë në Hagë, gati për të bërë një xhiro fitoreje, ndërsa aleatët bien në përputhje me objektivin e tij të zgjedhur me kujdes. Por, pavarësisht audiencave të brendshme që Sánchez dhe Fico po synojnë me vendimet e tyre, ata po gjejnë pak mbështetje midis anëtarëve të aleancës të mbledhur në Hagë.
Delegatët e gatshëm për një aktivitet të shpejtë dhe të disiplinuar dy-ditor u tmerruan që shfaqja e koreografuar mirë e unitetit mund të hidhej në erë nga një qeveri spanjolle, e cila ka qenë e prapambetur në shpenzimet e mbrojtjes, dhe një udhëheqës sllovak i cili ka qenë kritik ndaj mbështetjes së Evropës për Ukrainën që nga pushtimi i plotë i Rusisë në vitin 2022.
“Socialistët”, tha një ligjvënës britanik për spanjollët. “Shikoni qëndrimin e tyre ndaj Ukrainës, vështirë se është një qëndrim solidariteti apo mbështetjeje të sigurisë sonë të përbashkët evropiane”.
Një zëdhënës i qeverisë spanjolle tha se Madridi do të duhet të rrisë taksat dhe të shkurtojë programet sociale për të financuar rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes, por shtoi se vendi planifikon të përmbushë objektivat e reja të aftësive të NATO-s.
Edhe pse zyrtarët evropianë pranuan se Sánchez është në një pozitë të vështirë në vend, me qeverinë e tij të pakicës që nuk është në gjendje të miratojë një buxhet me para të reja për mbrojtjen, ata hodhën poshtë vendimin e udhëheqësit spanjoll për të injoruar premtimin e ri të shpenzimeve të NATO-s që pritet të publikohet zyrtarisht të mërkurën.
Dy udhëheqës evropianë thanë se të gjithë aleatët kanë miratuar objektivat e rinj të aftësive të NATO-s që vendosin kërkesa për të arritur objektivat e klasifikuara për trupat dhe armët që secili vend duhet të ofrojë. Sánchez ka pohuar se Spanja mund t’i arrijë këto objektiva ndërsa i përmbahet planit të saj aktual për të rritur shpenzimet e mbrojtjes në 2.1 përqind të PBB-së, por aleatët e tjerë nuk e shohin se si është e mundur kjo.
“Nuk shoh asgjë që krijon hapësirë për përjashtime”, u tha gazetarëve të martën kryeministri suedez Ulf Kristersson. Kryeministrja daneze Mette Frederiksen i tha Forumit Publik të NATO-s se nuk ishte “e drejtë” që udhëheqësit, vendi i të cilëve është më larg Rusisë, të kërkojnë përjashtime.
“Është çështje e të qenit të bashkuar, e mbrojtjes së Evropës, jo e Polonisë apo Republikës Çeke. Nuk pajtohem me idenë e një përjashtimi për një vend”, tha ajo, pa përmendur konkretisht Spanjën.
Polonia, e cila këtë vit synon të shpenzojë 4.7 përqind të PBB-së për mbrojtje, më e larta në NATO, gjithashtu nuk është e kënaqur me përpjekjen e Spanjës për të dalë nga rritja e shpenzimeve të aleancës.
“Ne besojmë se çdo devijim nga ky parim nga çdo vend anëtar është një shembull i keq”, tha Ministri polak i Mbrojtjes, Władysław Kosiniak-Kamysz, përpara se të fluturonte për në samit.
Ai e quajti Poloninë një “anëtar model” të aleancës dhe paralajmëroi kundër vendeve si Spanja që përpiqen të zgjerojnë përkufizimin e NATO-s për shpenzimet e mbrojtjes për të përfshirë gjëra që nuk janë të lidhura ngushtë me ushtrinë.
Probleme shtëpiake
Vështirësitë politike në Madrid vetëm sa po përkeqësohen. Disa në koalicionin e krahut të majtë të Sánchez janë kundër zhvendosjes së parave nga programet e mirëqenies sociale në ushtri. Dhe kryeministri “u plagos” më tej pasi hetuesit thanë se kishin prova që tregonin se figura të larta brenda partisë së tij kanë marrë ryshfete për projekte të punëve publike.
“Është e vështirë të bësh 32 kombe të bëjnë diçka së bashku, por e gjithë qëllimi i të qenit një aleancë është të jesh një aleat i mirë”, tha një diplomat i NATO-s. “Spanja gjithmonë i ka respektuar angazhimet e saj, por ne nuk e kuptojmë pse”. Madridi nuk mund të bjerë dakord tani dhe të kalojë dekadën e ardhshme duke ndërtuar një plan për ta arritur këtë.
Veteranët e NATO-s thanë se rezistenca e Spanjës ishte normale.
“Çdo vit ka të paktën një zbulim të papritur”, tha Giuseppe Spatafora, një ish-zyrtar i NATO-s, i cili tani është analist kërkimor në Institutin e BE-së për Studime të Sigurisë në Bruksel. “Të gjitha vendet e pranuan objektivin në fillim për të mos e zemëruar Trumpin, por herët a vonë ato duhet të përballen me realitetet e tyre fiskale/të brendshme.”
Drama spanjolle e minutës së fundit u ka hapur derën të tjerëve që ta kopjojnë Madridin dhe të kërkojnë përjashtimet e tyre ose të paktën më shumë fleksibilitet.
“Nëse një vend bën një përjashtim, kjo mund të bëhet ngjitëse”, tha Giedrimas Jeglinskas, kryetar i Komitetit të Sigurisë dhe Mbrojtjes Kombëtare në parlamentin e Lituanisë dhe një ish-zyrtar i NATO-s. “Si mund ta mbrojnë udhëheqësit 5 përqindëshin pasi kthehen në shtëpi nëse disa vende morën një përjashtim?”
Tashmë, disa vende të NATO-s që kanë mbetur prapa objektivave të shpenzimeve të mbrojtjes të aleancës, po e përdorin Spanjën si mbulesë politike.
Të hënën, Belgjika njoftoi se do të kërkonte “fleksibilitet maksimal” nga NATO-ja për objektivin prej 5 përqind. “Mund të mos e kemi bërë këtë duke bërë një deklaratë të zhurmshme si Spanja, por mund t’ju siguroj se për javë të tëra diplomatët tanë kanë punuar shumë për të siguruar mekanizmat e fleksibilitetit”, tha Ministri i Jashtëm Maxime Prévot për mediat lokale .
Edhe Kanadaja ka pyetje. Ministrja e Punëve të Jashtme, Anita Anand, tha se po zhvillohet një diskutim aktiv për të përcaktuar se kur Kanadaja duhet të përmbushë objektivin e ri të shpenzimeve prej 5 përqind të aleancës.
“A do të ketë fleksibilitet në rreth 1.5 përqind? A do të ketë një rritje të detyrueshme të përqindjes në pika të caktuara kohore? A do të ketë rritje graduale dhe a do të ketë një rishikim pas afateve të caktuara kohore, të themi, në vitin 2029 – një nga datat që po propozohet?” pyeti ajo.
Ndërsa disa ishin simpatikë ndaj situatës politike të Sánchez, të tjerë në aleancë thanë se Spanja dhe vendet e tjera të prapambetura duhej të bënin një hap përpara — ose do të përballeshin me zemërimin e Trump.
“Është tepër e padrejtë ndaj aleancës”, tha një zyrtar tjetër i NATO-s. “Do të doja që Fico t’ia tregonte Trumpit këtë në sy në darkën e së martës në mbrëmje.”
Megjithatë, disa zyrtarë evropianë në fund të fundit ia hodhën fajin Trumpit për ndryshimin e situatës së Spanjës në minutën e fundit. Presidenti amerikan ka pranuar publikisht se SHBA-të nuk kanë nevojë të arrijnë objektivin e rritjes së shpenzimeve të mbrojtjes që ai u ka kërkuar aleatëve të NATO-s.
“Duket se është në shoqëri të mirë me SHBA-në që nuk e pranon objektivin prej 5 përqind“, tha një tjetër zyrtar evropian i mbrojtjes./ POLITICO
