SHBA- Samitet e NATO-s kanë tendencë të jenë të parapërgatitura, jo vetëm për të paraqitur një front të bashkuar. Sekretari i Përgjithshëm Mark Rutte ka vendosur tashmë për “menunë” e takimit të tyre në Hagë, një takim që do të shmangë një grindje me anëtarin më të fuqishëm të NATO-s, SHBA-në. Një angazhim për të rritur shpenzimet e mbrojtjes nga aleatët evropianë është “pjata” që Presidenti Donald Trump dëshiron t’i shërbehet dhe kjo është pikërisht ajo që ai do të marrë. Megjithëse në mënyrë të pashmangshme do të ketë përbërës shtesë si kompromisi dhe mashtrimi.
As samiti nuk do të jetë në gjendje të mbulojë çarjet midis Trump dhe shumë prej aleatëve të tij evropianë mbi tregtinë, Rusinë dhe konfliktin në rritje në Lindjen e Mesme. Presidenti i SHBA-së, synimi i të cilit është “Amerika e Para”, nuk është një tifoz i madh i organizatave shumëkombëshe. Ai ka qenë shumë kritik edhe ndaj NATO-s – madje duke vënë në pikëpyetje vetë themelin e saj të mbrojtjes kolektive. Në mandatin e parë të Trump, në samitin e tij të parë të NATO-s, ai i qortoi aleatët evropianë se nuk shpenzonin mjaftueshëm dhe se i detyroheshin SHBA-së “sasi të mëdha parash”.
Në atë mesazh ai të paktën ka qenë konsistent. Mark Rutte, i cili ka një marrëdhënie të mirë me presidentin e SHBA-së, ka punuar shumë për t’i dhënë atij një fitore. Samiti zhvillohet në Forumin Botëror në Hagë gjatë dy ditëve, të martën dhe të mërkurën e javës së ardhshme. Tani diskutimet kryesore do të zgjasin vetëm tre orë dhe deklarata e samitit po reduktohet në pesë paragrafë, thuhet se për shkak të kërkesave të presidentit të SHBA-së. Trump është një nga 32 udhëheqësit nga aleanca mbrojtëse perëndimore që do të vijnë, së bashku me krerët e më shumë se një duzine vendesh partnere.
Policia holandeze ka organizuar operacionin e saj më të madh të sigurisë ndonjëherë për samitin më të shtrenjtë të NATO-s deri më tani, me një kosto prej 183.4 milionë eurosh (155 milionë paund; 210 milionë dollarë). Disa kanë sugjeruar që shkurtësia e samitit është pjesërisht për t’iu përshtatur vëmendjes së presidentit amerikan dhe mospëlqimit të tij ndaj takimeve të gjata. Por një samit më i shkurtër me më pak tema të diskutuara, më e rëndësishmja, do të ndihmojë në fshehjen e përçarjeve.
Ed Arnold, i organizatës kërkimore të mbrojtjes Rusi, thotë se Trumpit i pëlqen të jetë ylli i shfaqjes dhe parashikon se ai do të jetë në gjendje të pretendojë se i ka detyruar kombet evropiane të veprojnë. Në të vërtetë, ai nuk është presidenti i parë amerikan që kritikon shpenzimet e mbrojtjes të aleatëve. Por ai ka pasur më shumë sukses se shumica. Kurt Volker, një ish-ambasador i SHBA-së në NATO, pranon se disa qeverive evropiane nuk u pëlqen mënyra se si Trump ka vepruar në këtë drejtim – duke kërkuar që aleatët të shpenzojnë 5% të PBB-së së tyre për mbrojtje.
Evropa ende përbën vetëm 30% të shpenzimeve totale ushtarake të NATO-s. Volker thotë se shumë evropianë tani pranojnë se “ne kishim nevojë ta bënim këtë, edhe nëse është për të ardhur keq që u desh kaq shumë punë”. Disa vende evropiane tashmë po i rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes në 5% të PBB-së së tyre. Shumica janë vende që jetojnë në afërsi të Rusisë – si Polonia, Estonia dhe Lituania.
Nuk është vetëm Trumpi që ka shtuar presionin. Pushtimi i Ukrainës nga Presidenti rus Vladimir Putin po detyron një përgjigje. Por në realitet, shumë anëtarë të NATO-s do të kenë vështirësi në përmbushjen e objektivit të ri. Disa prej tyre nuk e kanë përmbushur objektivin prej 2%, të vendosur më shumë se një dekadë më parë. Formula e kompromisit e Rutte-s është që aleatët të rrisin shpenzimet e tyre kryesore të mbrojtjes në 3.5% të PBB-së, me një shtesë prej 1.5% për shpenzimet që lidhen me mbrojtjen.
Por përkufizimi i shpenzimeve të lidhura me mbrojtjen duket aq i paqartë sa mund të bëhet i pakuptimtë. Rutte thotë se mund të përfshijë koston e industrisë së infrastrukturës – ndërtimin e urave, rrugëve dhe hekurudhave. Ed Arnold, nga Rusi, thotë se kjo do të çojë në mënyrë të pashmangshme në një “kontabilitet më krijues”.
Edhe nëse, siç pritet, objektivi i ri i shpenzimeve miratohet, disa vende mund të kenë pak qëllim për ta arritur atë – deri në vitin 2032 ose 2035. Afati kohor është ende i paqartë. Kryeministri i Spanjës e ka quajtur tashmë të paarsyeshëm dhe kundërproduktiv. Sir Keir Starmer nuk ka qenë në gjendje të thotë as se kur Mbretëria e Bashkuar do të shpenzojë 3% të PBB-së së saj për mbrojtje. Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar tha vetëm se ishte një ambicie diku në parlamentin e ardhshëm. Megjithatë, duke pasur parasysh politikën e deklaruar të qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar për ta vendosur NATO-n në zemër të politikës së mbrojtjes së Mbretërisë së Bashkuar, Sir Keir do të duhet ta mbështesë planin e ri.
Rreziku i vërtetë është interpretimi i kërkesës për një rritje të shpenzimeve të mbrojtjes si arbitrare, një gjest simbolik – ose thjesht përkulje ndaj presionit të SHBA-së. Kjo nxitet gjithashtu nga planet e mbrojtjes të vetë NATO-s se si do t’i përgjigjej një sulmi nga Rusia. Vetë Rutte ka thënë se Rusia mund të sulmojë një vend të NATO-s brenda pesë vjetësh.
Këto plane mbrojtëse mbeten sekrete. Por Rutte tashmë ka përcaktuar se çfarë i mungon Aleancës. Në një fjalim në fillim të këtij muaji, ai tha se NATO-s i duhej një rritje prej 400% e mbrojtjes ajrore dhe raketore: mijëra automjete dhe tanke të tjera të blinduara, si dhe miliona predha artilerie të tjera. Shumica e shteteve anëtare, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, ende nuk i kanë përmbushur angazhimet e tyre ndaj NATO-s për kapacitetet. Kjo është arsyeja pse Suedia planifikon të dyfishojë madhësinë e ushtrisë së saj dhe Gjermania po kërkon të rrisë numrin e trupave të saj me 60,000.
Planet shkojnë në detaje të hollësishme se si Aleanca do ta mbrojë krahun e saj lindor në rast se Rusia do të pushtojë vendin. Në një fjalim të kohëve të fundit, kreu i Ushtrisë Amerikane në Evropë, Gjenerali Christopher Donahue, theksoi nevojën për të mbrojtur territorin polak dhe lituanez pranë enklavës ruse të Kaliningradit. Ai tha se Aleanca kishte shqyrtuar aftësitë e saj ekzistuese dhe “e kuptoi shumë shpejt se ato nuk janë të mjaftueshme”.
Megjithatë, çuditërisht, diskutimet specifike rreth Rusisë dhe luftës në Ukrainë do të heshtin. Është çështja e vetme e madhe që tani ndan Evropën dhe Amerikën. Kurt Volker thotë se, nën Trumpin, SHBA-të “nuk e shohin sigurinë e Ukrainës si thelbësore për sigurinë evropiane, por aleatët tanë evropianë po”.
Trump tashmë e ka shkatërruar frontin e bashkuar të NATO-s duke folur me Putinin dhe duke i ndërprerë mbështetjen ushtarake Ukrainës. Ed Arnold thotë se çështjet e diskutueshme janë hequr nga samiti. Jo më pak për të shmangur një përçarje me Trumpin. Udhëheqësit duhej të diskutonin një strategji të re ndaj Rusisë, por kjo nuk është në axhendë. Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky është ftuar në darkën e samitit, por ai nuk do të marrë pjesë në diskutimet kryesore të Këshillit të Atlantikut të Veriut.
Rutte shpreson që samiti i tij i parë si sekretar i përgjithshëm të jetë i shkurtër dhe i këndshëm. Por me Trumpin në kundërshtim me shumicën e aleatëve të tij për Rusinë, kërcënimin më të madh me të cilin përballet Aleanca, nuk ka asnjë garanci se gjithçka do të shkojë sipas planit./ BBC
