AUSTRI- Emërimi i Fate Velajt si ambasador në Austri ka marrë përmasat e një skandali, pas zbulimeve të fundit të mediave investigative austriake. Mediumi FOBthekson se skandali i tij vazhdon të thellohet, pasi dyshohet se ambasadori i Ramës ka fshehur në godinën e ambasadës kunatën e tij, e cila kërkohej nga SPAK për dosjen Toyota Yaris. Sipas medias austriake thuhet se Velaj e ka fshehur kunatën e tij Erjona Daupaj në ambasadën në Vjenë.
Ndërkohë që FOB e quan këtë incident të rëndë që ngre pyetje serioze në lidhje me integritetin e institucioneve diplomatike dhe rolin e tyre të mundshëm në pengimin e drejtësisë. Sipas FOB, qeveria shqiptare dhe partnerët ndërkombëtarë duhet të thirren për të hetuar çështjen dhe për të ndërmarrë veprimet e duhura.
Media austriake më tej ka zhvilluar investigimin, duke ngritur pikëpyetje të shumta në lidhje me pasurinë e Velajt. FOB i është referuar dhe një shkrimi të Dosja.al, në lidhje me një ullishte që Velaj ka tentuar të marrë nga banorët e Kaninës.
Shkrimi i Plotë:
Çështjet personale rreth ambasadorit shqiptar Fatmir Velaj (i njohur edhe si Fate Velaj) po shndërrohen gjithnjë e më shumë në një problem politik, diplomatik dhe moral edhe për Ministren e Jashtme, Beate Meinl-Reisinger. Ky dimension ndikon si në Republikën e Shqipërisë, ashtu edhe në partnerët e saj ndërkombëtarë.
Një investigim i ri nga Fass ohne Boden (FoB) sugjeron se jo vetëm që emërimi i tij si ambasador në Vjenë ishte shumë i dyshimtë, por edhe se i gjithë sfondi i tij profesional dhe privat karakterizohet nga kontradikta, paqartësi dhe korrupsion i dyshuar. Kjo, jo vetëm që ngre pyetje në lidhje me politikën e brendshme të Shqipërisë, por ngre shqetësime edhe për sigurinë, integritetin dhe transparencën e institucioneve austriake.
Ngritja e dyshimtë nën protektoratin e politikës
Fatmir Velaj u emërua Ambasador i Shqipërisë në Vjenë në vitin 2023. Me sa duket, Velaj ia detyron karrierën e tij diplomatike ndikimit të drejtpërdrejtë të kryeministrit Edi Rama, i cili, pavarësisht mungesës së kualifikimeve, e ngriti në detyrë në parlament dhe më vonë në shërbimin diplomatik.
Shkeljet e konventave ndërkombëtare
Megjithatë, përpara se të bëhej emërimi aktual, Velaj duhej të hiqte dorë nga shtetësia austriake dhe t’i jepte fund zyrtarisht vetëpunësimit në Austri. Prandaj, emërimi zyrtar nuk u bë deri në vitin 2024.
Në kohën e akreditimit të tij, Velaj mbante gjithashtu shtetësi austriake, një shkelje e qartë e Nenit 8 të Konventës së Vjenës mbi Marrëdhëniet Diplomatike, i cili ndalon në mënyrë të qartë një shtetësi të tillë të dyfishtë për ambasadorët në shtetin pritës. Vetëm pas ndërhyrjes së Ministrisë së Jashtme dhe presionit të medias, thuhet se ai hoqi dorë nga shtetësia austriake.
Deklarimi parlamentar në vitin 2018: Velaj me pasuri të konsiderueshme private
Fate Velaj u zgjodh në Kuvendin e Shqipërisë si deputet i në vitin 2017. Sipas deklarimeve të tij në Parlamentin e Shqipërisë, deputeti i atëhershëm Velaj kishte një pasuri të konsiderueshme prej rreth 1.77 milionë eurosh, duke përjashtuar të ardhurat e tij vjetore. Pasuritë e tij përfshijnë 83 përqind të një apartamenti prej 85 metrash katrorë në Vlorë, dy depozita bankare në Vjenë dhe Tiranë, si dhe një Chrysler Voyager.
Veçanërisht i rëndësishëm është koleksioni i tij i gjerë i artit: 200 piktura të pikturuara vetë me një vlerë të vlerësuar prej 800.000 eurosh, 60 vepra nga artistë të huaj me vlerë 400.000 euro dhe mijëra fotografi të tij dhe të dhuruara me një vlerë totale prej 450.000 eurosh.
Sipas Dosja.al, thuhet se Velaj është përpjekur të marrë në zotërim një ullishte në Kaninë për shkak të një mosmarrëveshjeje ligjore. Në të njëjtën kohë, ka raportime se ai thuhet se ka marrë ndihmë sociale shtetërore në Austri pavarësisht se ka deklaruar pasuri prej gati 1.8 milion eurosh. Kjo ka të ngjarë të bëhet një çështje për autoritetet hetuese në Austri gjithashtu.
Mbrojtje e të dyshuarve për krime në ambasadë?
Akuzat më serioze kanë të bëjnë me mbështetjen e tij të supozuar për kunatën e tij, e cila kërkohet ndërkombëtarisht nga agjencia shqiptare antikorrupsion SPAK për pastrim parash në lidhje me skandalin Toyota Yaris.
Prokuroria Speciale e Shqipërisë (SPAK) ka përfunduar hetimin e saj për të ashtuquajturin rast “Toyota Yaris” dhe ka akuzuar katër persona për korrupsion dhe ndërhyrje në gjyqësor. Ndër të pandehurit janë ish-kreu i Prokurorisë Publike të Vlorës, Aurel Zarka, ish-hetuesja penale Erjona Daupaj, avokati Radovan Çela dhe biznesmeni Astrit Vladi.
Në qershor 2018, 3.4 milionë euro u sekuestruan nga dy automjete. Ajo konsiderohet si një figurë kyçe në një rrjet pastrimi parash midis Belgjikës dhe Shqipërisë. Sipas disa burimeve, ajo ishte fshehur nga sistemi i drejtësisë në ambasadën shqiptare në Vjenë – me dijeninë dhe miratimin e ambasadorit Velaj.
Sipas një raporti nga Prapaskena të datës 24 nëntor 2024, thuhet se Velaj e ka fshehur kunatën e tij Erjona Daupaj në ambasadën në Vjenë. Ambasada mund të ketë shërbyer si një vend strehimi për të, duke ngritur pyetje në lidhje me imunitetin e mundshëm diplomatik dhe rolin e ambasadës në parandalimin e veprimeve ligjore.
Ky incident ngre pyetje serioze në lidhje me integritetin e institucioneve diplomatike dhe rolin e tyre të mundshëm në pengimin e drejtësisë. Qeveria shqiptare dhe partnerët ndërkombëtarë mund të thirren për të hetuar çështjen dhe për të ndërmarrë veprimet e duhura.
Transparencë në vend të shpërqendrimit: Pyetje për ambasadorin
Ekipi editorial i FoB i dha ambasadorit Velaj mundësinë për të komentuar. Meqenëse ai me sa duket po përdor imunitetin e tij diplomatik dhe politik, po i publikojmë pyetjet që i janë drejtuar atij për hir të transparencës:
-A është e vërtetë që ju dhe anëtarët e familjes suaj po hetoheni nga agjencia shqiptare kundër korrupsionit SPAK?
-A keni ju ose anëtarët e familjes suaj llogari bankare ose asete që aktualisht po hetohen nga SPAK ose hetues ndërkombëtarë?
-A mund të paraqisni certifikata ose diploma zyrtare për studimet tuaja të deklaruara në Shqipëri dhe Austri?
-A është e vërtetë që keni qenë anëtar i Parlamentit të Shqipërisë gjatë shtetësisë suaj austriake pa njoftuar autoritetin kompetent MA53?
-Thuhet se ju vetë keni ndërhyrë pranë Ministrisë Federale të Evropës, Lindjes së Mesme dhe Afrikës për të përshpejtuar akreditimin tuaj si ambasador. Si e justifikoni këtë qasje?
-Si e shpjegoni faktin që, sipas hulumtimeve, keni deklaruar pasuri prej mbi 1.8 milion eurosh, por njëkohësisht keni marrë ndihmë sociale shtetërore?
-Si reagoni ndaj akuzave se kunata juaj, e cila kërkohet nga SPAK me urdhër arresti, thuhet se ka gjetur strehim në ambasadën shqiptare në Vjenë?
-Çfarë arritjesh zyrtare ose suksesesh diplomatike keni arritur deri më tani në rolin tuaj si ambasador?
-Në rrjetet sociale dhe në qarqet politike në Shqipëri dhe Austri po diskutohet nëse kryeministri Edi Rama po përgatitet t’ju shkarkojë pas zgjedhjeve të 11 majit. Çfarë mendoni për këtë?
-Disa politikanë austriakë dhe shqiptarë distancohen nga ju. A keni një skenar personal daljeje në pension?
-Raportet sugjerojnë se ambasada nuk ishte e disponueshme për periudha të gjata nën udhëheqjen tuaj. A është e vërtetë kjo?
-Si i përballoni kritikat se çështja juaj ka dëmtuar ndjeshëm marrëdhëniet dypalëshe midis Shqipërisë dhe Austrisë?
-A do të ketë një shqyrtim të brendshëm apo publik të imunitetit tuaj diplomatik, siç po kërkojnë pjesë të opozitës në Shqipëri?
-Si reagoni ndaj informacionit se roli juaj së shpejti do të jetë objekt i një hetimi tjetër parlamentar në Austri?
-Disa burime i thanë bordit editorial se ju i përshkruani botimet e Bottomless Pit si pjesë të një fushate opozitare kundër kryeministrit Rama. Kush ua dha këtë informacion dhe mbi çfarë bazohet deklarata juaj?
-A keni folur personalisht me Ministren Federale, Beate Meinl-Reisinger, ose me përfaqësues të Ministrisë së Jashtme për të diskutuar çështjen tuaj?
Përfundim: Një rast me pasoja diplomatike
Rasti Velaj nuk është një skandal i izoluar, por një simbol i dështimit strukturor dhe abuzimit me pushtetin. Në mediat sociale ai shpesh quhet ironikisht “elektricisti”. Deklarata të tilla si “Nuk erdha për shkak të zyrës sime” lënë gjithashtu hapësirë për spekulime rreth motivimit të tij të vërtetë.
Ambasadori shqiptar Velaj nuk ishte i disponueshëm për koment. Ministria e Jashtme, nën drejtimin e Meinl-Reisinger ngurron, por mori një kopje të kërkesës me email.
Ka gjithashtu indikacione se mjedisi i Velajt ka lidhje të mundshme historike me shërbimin sekret të ish-Jugosllavisë. Ekipet gazetareske në Shqipëri po ndjekin aktualisht pistat përkatëse.
Rasti Velaj ngre pyetjen për qeverinë shqiptare, Ministrinë e Jashtme austriake dhe partnerët ndërkombëtarë: Sa mungesë transparence, proteksionizëm dhe ambivalencë morale mund të përballojë një diplomat? Është koha për pasoja, politike, ligjore dhe morale.
