Denoncimi i bërë nga ish-kryeministri Sali Berisha për drejtuesen e Burimeve Njerëzore në Agjencinë e Trajtimit të Pronave, Ervehe Çumani, përmban akuza të rënda për korrupsion dhe shpërdorim detyre, duke përfshirë edhe një dyshim për lidhje të familjes së saj me një figurë të njohur të krimit të organizuar, Klement Balili, i njohur në media si “Eskobari i Ballkanit.” Duke u nisur nga këto akuza, është e rëndësishme të shqyrtojmë disa aspekte kyçe që lidhen me këtë rast dhe të ngremë pyetje që adresojnë integritetin e sistemit administrativ të vendit, kontrollet e figurave të emëruara në pozita të rëndësishme, dhe ndikimin e mundshëm të krimit të organizuar në sektorin publik.
Në çdo sistem demokratik dhe të qëndrueshëm, emërimi i personave në pozita publike duhet të bazohet mbi kritere të qarta integriteti dhe transparence. Sipas denoncimit, Ervehe Çumani është dënuar nga disa gjykata të vendit për korrupsion dhe shpërdorim detyre. Nëse këto dënime janë të formës së prerë dhe plotësisht të verifikueshme, vendimi për emërimin e saj në një post të rëndësishëm si ai i drejtueses së Burimeve Njerëzore në ATP ngre dyshime të mëdha mbi kriteret dhe procesin e përzgjedhjes që është ndjekur. Ky rast tregon se në sistemin administrativ mund të ketë boshllëqe të rëndësishme që lejojnë emërimin e individëve me një të kaluar të njollosur. Pra, si mundet që një person i dënuar për korrupsion dhe shpërdorim detyre të vihet në një rol të lartë vendimmarrës? A janë këto raste shembuj të përjashtimeve të fshehura nën ndikime politike, apo janë raste sporadike që tregojnë për një mungesë të përgjithshme kontrolli?
Një aspekt tjetër shqetësues është përfshirja e një lidhjeje të mundshme të familjes së Çumanit me Klement Balilin. Kjo përforcon nevojën për transparencë dhe kontroll mbi ata që mbajnë poste kyçe në administratën shtetërore. Duke qenë një figurë e njohur në botën e krimit, Balili ka qenë për shumë kohë një emër i lidhur me trafikimin e drogës dhe veprimtari të tjera të paligjshme, çka ka çuar në referimin e tij si “Eskobari i Ballkanit.” Nëse familja e Ervehe Çumanit ka lidhje të afërta me të, atëherë ngritja e saj në pozita të rëndësishme administrative mund të jetë rezultat i ndikimit të strukturave kriminale. Një situatë e tillë sugjeron një infiltrime të mundshme të krimit të organizuar në institucionet publike, çka rrezikon jo vetëm integritetin e administratës por edhe besueshmërinë e qytetarëve tek qeverisja dhe strukturat shtetërore.
Në këtë rast, duket se ka mungesë të kontrolleve të thelluara për kandidatët që emërohen në pozita të larta publike. Nëse Çumani është dënuar për korrupsion, kjo duhet të jetë bërë e njohur gjatë procesit të verifikimit të saj si kandidate për këtë pozicion. Ky rast e vë në pikëpyetje serioze mekanizmin e verifikimit dhe rregullat e integritetit që duhet të ndjekë çdo institucion shtetëror për personelin e tij. Pyetja që ngrihet këtu është: a ka Shqipëria një sistem të mirëorganizuar për të verifikuar figurat publike dhe për të parandaluar që individë me një të kaluar të dyshimtë të zënë poste kyçe? A ka mekanizma që mund të garantojnë që këto procedura janë të pavarura nga presionet politike apo interesat e veçanta?
Një nga problemet më të mëdha që krijon ky rast është përceptimi negativ i publikut ndaj institucioneve shtetërore. Nëse qytetarët mendojnë se në poste publike emërohen persona të dënuar për korrupsion apo të lidhur me botën e krimit, kjo ul besimin tek institucionet shtetërore dhe dëmton imazhin e shtetit si një administratë e përgjegjshme.
Për të ndërtuar besim tek publiku, është e nevojshme që institucionet të jenë plotësisht transparente dhe të sigurojnë që personat e emëruar të kenë një reputacion të pastër. Pyetja që ngrihet është: A janë institucionet shtetërore të pajisura me mjetet dhe politikat e nevojshme për të siguruar transparencë të plotë në procesin e emërimeve publike?
- Cilat janë mekanizmat ekzistues të verifikimit për kandidatët që emërohen në pozita të rëndësishme në administratën shtetërore? Nëse këto mekanizma ekzistojnë, përse nuk ka funksionuar në këtë rast verifikimi i figurës së Çumanit?
- A ka pasur ndikime politike në përzgjedhjen e Çumanit për postin e saj aktual? Nëse është kështu, kush duhet të mbajë përgjegjësi për këtë zgjedhje dhe a duhet të forcohen masat ndëshkimore për shkeljet në emërimet publike?
- A përbën ky rast një shembull të ndërhyrjes së krimit të organizuar në strukturat shtetërore? Çfarë masa mund të ndërmerren për të hetuar lidhjet e mundshme mes Çumanit dhe Balilit, dhe si mund të zgjidhet kjo çështje për të garantuar integritetin institucional?
- Çfarë masash duhet të ndërmerren për të përmirësuar imazhin e institucioneve shtetërore dhe për të rritur besueshmërinë e publikut? Si mund të përmirësohet procesi i transparencës për të informuar qytetarët mbi emërimet e bëra dhe për të shmangur dyshimet për nepotizëm apo ndikime të jashtme?
- A duhet të ketë një reformë gjithëpërfshirëse për emërimet publike dhe për kontrollin e integritetit të personave në pozita të larta? Cilat janë praktikat ndërkombëtare më të mira në këtë aspekt dhe a mund të përfitojë Shqipëria duke i implementuar ato?
Rasti i Ervehe Çumanit është një shembull shqetësues i nevojës për reforma të thelluara në administratën publike dhe për vendosjen e kontrolleve më të forta mbi emërimet. Nëse një person i dënuar për korrupsion dhe me lidhje të dyshimta në botën e krimit mund të emërohet në një pozitë të tillë, kjo e bën të qartë se ka boshllëqe serioze në sistemin administrativ dhe kontrollues të shtetit.
Ndërhyrja e krimit të organizuar në emërimet publike, qoftë edhe vetëm përmes ndikimit indirekt, e bën të domosdoshme ndërhyrjen e menjëhershme për të siguruar integritetin dhe transparencën e administratës publike.
