Nisur nga treguesit e vdekshmërisë me 2022 , popullsia e Tiranës si burrat dhe gratë kanë premisa të jetojnë më gjatë në krahasim me 11 qarqet e tjera të vendit, në të kundërt banorët e Gjirokastrës kanë jetëgjatësinë më të ulët në vend.
Në vitin 2022, qarku me jetëgjatësinë më të lartë të pritur në lindje për burra ishte i Tiranës, me 81,0 vjet, ndërsa qarku me treguesin më të ulët ishte i Gjirokastrës, me 72,5 vjet.
Në të njëjtin vit, qarku me jetëgjatësinë më të lartë të pritur në lindje për gratë ishte i Tiranës, me 84,5 vjet, ndërsa qarku me treguesin më të ulët ishte i Gjirokastrës, me 77,9 vjet.
Sipas INSTAT në vitin 2022, jetëgjatësia e pritur në lindje në Shqipëri, për të gjithë popullsinë ishte 79,1 vjet. Ajo ishte 77,3 vjet për burrat dhe 80,9 vjet për gratë. Kjo do të thotë që gratë pritet të jetojnë afro 4 vjet më shumëse burrat.
Siç shihet nga të dhënat e grafikut të mëposhtëm qarqet e Tiranës, Durrësit dhe Kukësit kanë jetëgjatësinë më të madhe në rang vendi. Popullsia e qendrës së vendit jeton më gjatë edhe për shkak të përqendrimit të shërbimeve publike shëndetësore.
Jetëgjatësia është përmirësuar ndjeshëm që nga mesi i shekullit të kaluar deri më tani. Shqiptaret e viteve 1950 jetonin mesatarisht vetëm 54.4 vite sipas të dhënave zyrtare të INSTAT, ndërsa që nga ajo kohë deri në vitin 2022, jetëgjatësia u rrit me 45%.
Të dhënat historike mbi jetëgjatësinë në 70 vitet e fundit, tregojnë nëse përmirësimi më i madh ndodhi në dy dekadat e 1950-1970, ky tregues u rrit me 18 vite ose 33%.
Nga 54.4 vjeç, më 1950 jetëgjatësia mesatare në vitin 1970 arriti në 72.3 vite. Që nga ajo kohë, treguesi i jetëgjatësisë në vendin tonë është rritur me ritme të ulëta.
INSTAT parashikon që në fund të viteve 2030 jetëgjatësia mesatare për burrat shqiptare do të jetë 80 vjeç dhe për gratë 83.5 vite.
Edhe pse mundësia për të pasur një jetë të shëndetshme në Shqipëri si në vitet 1960, ku ndotja dhe mungesa e sigurisë ushqimore nuk kanë qenë në këtë masë se sa sot, shqiptarët janë bërë më jetë gjatë.
Ndryshimi i stilit të jetesës ka rritur barrën e sëmundjeve që në kohën e komunizmit ishin të rralla, për disa të tjera duket se, mjekësia ka përparuar duke e rritur jetëgjatësinë e shqiptarëve në një gjysmë shekulli me 17 vite.
Disa evidenca nga baza e të dhënave të OBSH-së (Healthfor All database) tregojnë se vdekshmëria nga kanceri i mushkërive në Shqipëri në vitet 1980 ishte shumë më e ulët se në shumicën e vendeve të tjera evropiane. Ndryshimi midis meshkujve dhe femrave në jetëgjatësinë e pritshme në vendet e Evropës Lindore ndikohet fuqimisht nga ndryshimet në faktorët e rrezikut, kryesisht duhanpirjes, abuzimit me alkoolin dhe aksidentet e trafikut rrugor.
Kjo vjen, veçanërisht, për shkak të ndryshimeve në sistemin ekonomik, duke kaluar nga ekonomia e centralizuar në një sistem të tregut të hapur i cili ka dhënë efektin e tij në lindje, vdekje, migracion, dhe sigurisht ka një ndikim në të ardhmen e popullsisë shqiptare./B.Hoxha
